روستای سهیلی از ستاره سهیل تا مرکز صلح بین قبایل، انسان و زیست بوم
به گزارش لذت سفر، روستای سهیلی که نام خودرا از ستاره سهیل اقتباس کرده است روزگاری نقطه صلح در جنگ های بین قبیله ای بوده و امروز هم نقطه صلح انسان و محیط زیست است.
خبرگزاری مهر – گروه استانها، علی ستاری: روستای سهیلی، در شمال غربی جزیره قشم و در مجاورت جنگل های جهانی حرا، یکی از قدیمی ترین و زنده ترین جلوه های فرهنگ بومی خلیج فارس است؛ روستایی که در گذر زمان، میان نخل و دریا، معنا و هویت خویش را از ستاره سهیل، صلح و همزیستی گرفته است. این منطقه با تاریخ دیرینه ی خود، نمونه ای از پیوند عمیق انسان و طبیعت در جنوب ایران به شمار می آید؛ جایی که صدای امواج و نخل های سر به فلک کشیده، راوی زندگی نسل هایی است که با دریا زیسته و با زمین آشتی کرده اند. سهیلی، در بین مسیرهای قدیمی دریایی و کاروان روهای جزیره، همیشه نقطه ای امن و آباد بوده است؛ مردمانش با صیادی، نخل داری و دامداری روزگار می گذرانده اند و فرهنگ کار، همیاری و صلح در زندگی روزمره آنان ریشه ای عمیق دارد. این روستا، گذشته ای پرشکوه از دریانوردی و تجارت سنتی را هم در حافظه خود دارد؛ زمانیکه لنج های چوبی سهیلی راهی سفرهای طولانی تا زنگبار، موزامبیک و هند می شدند و علاوه بر کالا، فرهنگ و موسیقی جنوب ایران را هم با خود به سرزمین های دور می بردند. ابراهیم خانگاه، فعال اجتماعی و محیط زیستی اهل همین روستا، در گفت و گویی تفصیلی با گزارشگر مهر، از این تاریخ پنهان و پر افتخار سخن گفته است؛ از دو روایت متفاوت در رابطه با ی نام سهیلی – یکی اقتباس شده از ستاره سهیل و دیگری از واژه ی «صُهلی» به مفهوم صلح – تا نقش مردم در حفظ طبیعت و میراث فرهنگی جزیره. او سهیلی را روستایی می داند که با وجود گام نهادن در راه توسعه ی گردشگری، هنوز اصالت های بومی و روح صلح و همزیستی خویش را از یاد نبرده است. در ادامه، روایت ابراهیم خانگاه از گذشته و امروز سهیلی را می خوانیم؛ روستایی که در دل جزیره قشم، بازهم روشنایی ستاره سهیل را بر فرهنگ و زندگی مردمانش حفظ نموده است.
ابراهیم خانگاه، فعال اجتماعی و محیط زیستی روستای سهیلی جزیره قشم، در گفت و گویی تفصیلی با گزارشگر مهر از ریشه تاریخی نام سهیلی، پیشینه صلح و همزیستی در این منطقه، معیشت سنتی مردم، نخلستان ها و سفرهای دوردست دریایی بومیان سخن گفت.
دو روایت از نام سهیلی؛ از ستاره سهیل تا صلح
ابراهیم خانگاه در رابطه با وجه تسمیه روستای سهیلی توضیح داد: نام این روستا اقتباس شده از ستاره سهیل است. موقعیت جغرافیایی روستا در جهت جنوب و در راه دید ستاره سهیل قرار دارد. در گذشته جاده ای قدیمی از بندر لافت بسمت غرب جزیره وجود داشت که مسافران در طول مسیر با نگاه بسمت چپ، ستاره سهیل را مشاهده می کردند. همین جهت را در اصطلاح محلی «سهیلی دست» یا همان مسیر سهیل می نامیدند و از همین ریشه، نام سهیلی برای روستا بر جای مانده است. خانگاه همین طور روایت دیگری از نام سهیلی ارایه داد که در آن واژه «صُهلی» یا «صهولیه» از کلمه ی «صلح» در گویش محلی گرفته شده است. به قول او، در روزگار گذشته در محدوده ی فعلی سهیلی جنگی میان دو طایفه ی بزرگ «بنی معین» و «جواسن» رخ می دهد؛ این درگیری از ناحیه ای به نام «طبل» شروع می شود و تا محدوده ی فعلی روستا ادامه پیدا می کند. در این بین، ریش سفیدان سهیلی که مردمانی خردمند و صلح طلب بودند، میان دو طرف صلح برقرار می کنند. از آن پس، این منطقه بعنوان سرزمین صلح یا همان «صُهلی» شناخته می شود و نام سهیلی با هر دو معنا – ستاره و صلح – در فرهنگ مردم جا می افتد.
سهیلی در بین نخل و دریا
خانگاه با اشاره به طبیعت و ساختار روستا اظهار داشت: سهیلی از شرق تا غرب در بین نخلستان های پرشماری محصور است. نخلستان هایی با نام هایی چون هنر، مخغ شیخ، جابری و خوزایی، که هرکدام یادگار خاندان ها و تیره های قدیمی منطقه اند. به قول او، مالکیت این نخلستان ها از گذشته های دور در اختیار مردم بومی سهیلی بوده و نسل به نسل منتقل شده است. وی اضافه کرد: مردم سهیلی از گذشته در سه حوزه ی اصلی معیشتی فعالیت می کردند: صیادی، کشاورزی و دامداری. نخلستان ها منبع اصلی درآمد خانوارها بودند و خرمای معروف «مسلی» یا «مصلی» در دو نوع «دلنگ» و «اصلی» از محصولات پرارزش منطقه به شمار می رفت. این خرما علاوه بر مصرف خانوادگی، گاه برای مبادله ی کالا و تجارت هم مورد استفاده قرار می گرفت؛ اهالی همین طور در فصل بهار گیاهان علوفه ای را از دشت های اطراف جمع آوری کرده و در انبارها ذخیره می کردند تا در فصل زمستان برای تغذیه ی دام ها از آن استفاده نمایند. دام هایی همچون شتر، گاو و گوسفند بخش مهمی از زندگی روزمره ی مردم را تشکیل می داد.
دریا؛ مسیر معاش و ماجراجویی
خانگاه در قسمت دیگری از گفت و گو به پیشینه ی دریانوردی مردم سهیلی پرداخت و اظهار داشت: این منطقه از قدیم الایام زادگاه دریانوردان و لنج داران قشمی بوده است. موقعیت روستا در مجاورت جنگل های حرا، آنرا به نقطه ای مناسب برای صید ماهی و کارهای دریایی تبدیل نموده است. او با اشاره به تاریخ سفرهای بادبانی بومیان اضافه کرد: مردم سهیلی با لنج های سنتی خود سفرهایی طولانی تا شرق آفریقا داشته اند. این سفرها از جزیره قشم شروع می شده و از تنگه باب المندب، یمن و عمان گذشته و تا سواحل زنگبار، تانزانیا، موزامبیک و حتی دماغه امید نیک در جنوب آفریقا ادامه می یافته است. از طرف دیگر، این دریانوردان تا سواحل پاکستان، هند، سیلان و بنگلادش هم پیش می رفته اند؛ مدت زمان این سفرها بسته به شرایط جوی و طوفان های موسمی، بین شش ماه تا یک سال متغیر بوده است. این فعال فرهنگی اضافه کرد: کالاهای صادراتی عمدتا خرما و فرآورده های نخلستان بود و اگر خرمای کافی در منطقه وجود نداشت، از بصره بارگیری می کردند. در بازگشت، ادویه، مصالح ساختمانی مانند «کاپریت» (آجر سفالی ویژه سقف خانه های مناطق بارانی) و چوب های سختی مانند «چَندَل» را با خود می آوردند. چوب چندل بعدها در ساخت سقف خانه های سنتی سهیلی به کار گرفته می شد و هنوز هم در تعدادی خانه های قدیمی قابل مشاهده می باشد. خانگاه اظهار داشت: این سفرهای دریایی علاوه بر تجارت، باعث تبادل فرهنگی میان مردم خلیج فارس و شرق آفریقا شده و آداب، موسیقی و زبان محلی سهیلی هم از تأثیر این ارتباطات بی نصیب نمانده است.
سهیلی امروز؛ مقصد نوپای گردشگری در قشم
این فعال اجتماعی و محیط زیستی تاکید کرد: سهیلی امروز، با حفظ میراث تاریخی و فرهنگی خود، در راه توسعه ی گردشگری گام برمی دارد. به قول او، ظرفیتهای طبیعی همچون جنگل های حرا، نخلستان ها، صنایع دستی اقتباس شده از الیاف خرما و میهمان نوازی مردمان محلی، این روستا را به یکی از مقاصد مهم گردشگری روستایی در جزیره قشم تبدیل نموده است. خانگاه اضافه کرد: هدف اهالی از توسعه ی گردشگری، فقط جذب مسافر نیست، بلکه حفظ فرهنگ، زبان، آداب و زیست پایدار منطقه است؛ فرهنگی که ریشه در ستاره سهیل دارد و روح صلح و همزیستی در آن زنده است. ابراهیم خانگاه در رابطه با فرهنگ و آداب و رسوم مردم جزیره قشم اظهار داشت: جزیره قشم با تاریخ و فرهنگی عمیق، یکی از مناطق منحصر به فرد ایران است که آداب و رسوم آن در طول قرن ها تغییرات کمی داشته است. خیلی از این آداب هنوز در زندگی روزمره مردم جزیره جریان دارد و آنها با افتخار به این سنت ها پایبند هستند.
مراسم عروسی هفت روزه؛ از ساخت اقلام عروسی تا کارناوال داماد و عروس
خانگاه با اشاره به مراسم عروسی در جزیره قشم توضیح داد: یکی از جذاب ترین و خاص ترین آداب جزیره، مراسم عروسی هفت روزه است. در این مراسم که به طول یک هفته برگزار می شود، داماد تمامی اقلام مورد نیاز عروس را به دقت آماده می کند. این اقلام شامل وسایلی همچون لباس، جواهرات، و دیگر لوازم لازم است که توسط داماد و خانواده اش تهیه شده و به خانه عروس منتقل می شود. وی ادامه داد: در روز عروسی، تمامی این اقلام در یک کارناوال به خانه عروس برده می شود. این کارناوال در حقیقت یک حرکت نمادین است که در آن، بانوان خانواده داماد بهمراه اقلام عروسی، به خانه عروس می روند و این اقلام را در آنجا بعنوان بخشی از مراسم ازدواج قرار می دهند. این مراسم به صورت سنتی در چند مرحله برگزار می گردد که شامل حنابندان، مراسم ناهار داماد، و بررسی و بازدید از حجله عروس است. خانگاه اضافه کرد: در جزیره قشم، بر خلاف خیلی از مناطق دیگر، مراسم های عروسی به صورت معمول در خانه پدر عروس انجام می شود. این امر بخصوص در گذشته رایج بوده است، چونکه عروس ها کمتر با دنیای خارج از خانواده خود آشنایی داشتند و بعد از آشنایی با داماد، زندگی مشترک خویش را شروع می کردند.
بام سهیلی، جاذبه های طبیعی و ژئوپارک جهانی قشم
ابراهیم خانگاه همین طور به معرفی بام سهیلی، یکی از جاذبه های طبیعی قشم پرداخت و اظهار داشت: بام سهیلی یکی از بلندترین نقاط جزیره قشم است که مشرف به سواحل جنوبی و شمالی جزیره و همین طور تالاب بین المللی خورخوران است. از این نقطه، می توان به سادگی منظره ای بی نظیر از خلیج دیرستان و خلیج دلفین ها را مشاهده کرد. در ایام صاف و با هوای مناسب، حتی می توان کوه های عمان را از این ارتفاع دید. وی ادامه داد: این نقطه بعنوان یکی از ژئوپارک های جهانی یونسکو شناخته می شود و از نظر زمین شناسی حائز اهمیت زیادی است. در بام سهیلی، فسیل های مختلفی از جانداران دریایی بخصوص از دوره های ژوراسیک و کرتاسه یافت شده است که ارزش علمی و تحقیقاتی زیادی دارند. علاوه بر این، این منطقه زیستگاه گونه های مختلفی از پرندگان و حیوانات است. همچون روباه ها، کرکس های مصری و عقاب ها که همگی در این منطقه زندگی می کنند.
نوروز زراعی و صیادی گاه شماری خاص جزیره قشم
خانگاه در ادامه به گاه شماری خاص مردم جزیره قشم اشاره نمود و اظهار داشت: جزیره قشم گاه شماری ویژه ای به نام میهونی دارد که مختص این منطقه است. این گاه شماری با سایر گاه شماری های ایرانی متفاوت است و مراسم خاصی در این تاریخ ها انجام می شود. یکی از مهم ترین مراسم ها، نوروز زراعی است که شروع فصل کشت و زرع در جزیره را اعلام می کند. وی ادامه داد: مردم جزیره قشم، همین طور مراسم نوروز صیادی را دارند که شروع فصل صید و صیادی را جشن می گیرند. در این مراسم، مردم بخصوص ماهی گیران به جشن و سرور پرداخته و در کنار یکدیگر، شروع فصل جدید صید را با شادمانی جشن می گیرند.
آداب و رسوم دیگر جزیره: از مراسم زار و رزیف تا جشن نوروز دریایی
خانگاه همین طور به برخی دیگر از آداب و رسوم مهم جزیره اشاره نمود و اظهار داشت: مراسم رزیف یکی از مراسم های ویژه مردم قشم است که در مواقع خاصی انجام می شود. این مراسم بخصوص در هنگام بازگشت دریانوردان از سفرهای طولانی برگزار می گردد و همراه با جشن و پایکوبی است. علاوه بر این، مردم جزیره در تعدادی از فصول سال مراسمی به نام نوروز دریایی برگزار می کردند که در آن، از غذاهای دریایی استفاده نمی شد و این جشن همراه با آداب خاصی بود. او در آخر اضافه کرد: امروزه خیلی از این مراسم ها به سبب تغییرات فرهنگی و اجتماعی کاسته شده اند، اما هنوز هم بعضی از آنها در بین بومیان جزیره قشم حفظ شده و بعنوان بخشی از هویت فرهنگی این منطقه شناخته می شود. بطور خلاصه، به قول او، در روزگار گذشته در محدوده ی فعلی سهیلی جنگی میان دو طایفه ی بزرگ بنی معین و جواسن رخ می دهد؛ این درگیری از ناحیه ای به نام طبل آغاز می شود و تا محدوده ی فعلی روستا ادامه پیدا می کند. خانگاه در قسمت دیگری از گفت و گو به پیشینه ی دریانوردی مردم سهیلی پرداخت و عنوان کرد: این منطقه از قدیم الایام زادگاه دریانوردان و لنج داران قشمی بوده است. وی افزود: این نقطه به عنوان یکی از ژئوپارک های جهانی یونسکو شناخته می شود و از نظر زمین شناسی حائز اهمیت زیادی است.
از این مطلب لذت سفر خوشتان آمد؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان لذت سفر در مورد این مطلب