خط پررنگ اصفهان مسیری هنری برای بازشناسی شهر های ایران
به گزارش لذت سفر، دو رویداد خط پررنگ اصفهان و خط سایه تهران، با نقشه و کروکی، تجربه ای هنری و میدانی از شهرها عرضه کرده و هویت تاریخی و فرهنگی را بازمی تابانند.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها، کوروش دیباج: شهرها همیشه بیشتر از آن چه در نقشه ها و آمارها می بینیم، حامل لایه های پنهان فرهنگی، تاریخی و اجتماعی هستند. کشف این لایه ها نه فقط برای محققان و دانشجویان هنر و معماری اهمیت دارد، بلکه برای شهروندانی که در بطن این فضاها زندگی می کنند هم تجربه ای منحصر به فرد و شناختی عمیق از هویت شهری فراهم می آورد. از طرفی در گذرگاه ها و کوچه های تاریخی اصفهان، خطوطی پررنگ بر سنگفرش ها و دیوارها نقش بسته است؛ ردپایی از تجربه ای که فراتر از مشاهده صرف، شهر را می خواند و لمس می کند. در تهران، سایه هایی از همین تجربه در بافت قدیمی شهر گسترده شده و مسیرها، بناها و فضاهای شهری را با نگاه هنری و پرسشگر بازنمایی می کند.
اما ماهیت این حضور مستقیم و ثبت جزئیات شهری چیست؟ چطور می تواند ما را به درک عمیق تری از هویت، حافظه جمعی و تعامل شهروندان با شهر برساند؟ چه تفاوتی میان تجربه میدانی در شهری مانند اصفهان و شهری چون تهران وجود دارد و اهمیت آن چیست؟
این گزارش با بررسی دو رویداد «خط پررنگ اصفهان» و «خط سایه تهران» که در ادامه ی گزارش به تاریخچه و نحوه تشکیل آن پرداخته می شود و روایت دیدگاه سه استاد برجسته معماری و طراحی شهری، تلاش می کند پاسخ این پرسش ها را عرضه نماید. خواننده با دنبال کردن متن، دریابد که چطور چنین کارهایی امکان مواجهه متفاوت با شهر و بازخوانی هویت آنرا فراهم می آورند و چه درس هایی برای فعالیتهای فرهنگی و شهری در ایران دارند. آغاز رویداد «خط پررنگ اصفهان ۱» موزه هنرهای معاصر اصفهان
اهمیت اسکیس شهری در بازشناسی هویت و معماری تاریخی
عبدالسبحان راطبی، معمار و مدرس دانشگاه در گفت و گو با گزارشگر مهر ضمن اشاره به برگزاری رویدادهای اسکیس شهری در اصفهان و تهران و اهمیت آنها در آموزش معماری، اظهار نمود: اسکیس و کروکی زدن در شهرهای تاریخی نه فقط یک فعالیت دانشجویی به حساب می آید بلکه یک ابزار آموزشی و فرهنگی اثرگذار می باشد.
وی توضیح داد: دانشجویان در این پروسه با بناهای تاریخی و فضای شهری باارزش ارتباط مستقیم برقرار می کنند و شناخت واقعی از ابعاد معماری و طراحی شهری پیدا می کنند. به قول راطبی، خیلی از دانشجویان تا قبل از این تجربه حضور در چنین فضاهایی را نداشتند و همین حضور و مشاهده مستقیم، تاثیر عمیقی در درک زیبایی شناسی و تاریخ معماری برای آنها دارد.
این معمار اضافه کرد: پروسه اسکیس دستی، حتی در عصر دیجیتال، اهمیت ویژه ای دارد. وقتی دانشجو موضوعی را با دقت و جزئیات ترسیم می کند، نه فقط اطلاعات بصری منتقل می شود بلکه مفاهیم و تناسبات فضایی در ذهن وی تثبیت می شوند. این تجربه سبب می شود که بعدها در طراحی های خود، آن جزئیات و خصوصیت ها را بازتولید کرده و از بازنمایی های غیرواقعی یا سطحی دوری کند.
وی این تجربه را با تمثیل آشپزی توضیح داد و اظهار داشت: اسکیس مثل تهیه یک قورمه سبزی است که با زمان و دقت درست می شود و در ذهن می ماند، بر خلاف پیتزای فوری که زود آماده می شود ولی اثری عمیق ندارد.
راطبی اشاره کرد: علاوه بر تاثیر آموزشی، اسکیس شهری اهمیت بالای ی در ایجاد حافظه جمعی و ارتباط مردم با فضاهای فراموش شده شهر دارد. از طرفی بازخوردهای مردم در محل و شبکه های مجازی نشان میدهد که این فعالیتها سبب توجه بیشتر به بناها و فضاهای تاریخی می شود و می تواند انگیزه ای برای مسئولان شهری جهت حفاظت و احیای این فضاها ایجاد نماید.
وی ضمن اشاره به تجربه حضور در رویداد خط سایه تهران، بیان کرد: حضور دانشجویان و معماران در بافت های صدمه دیده شهری، مانند خیابان لاله زار، سبب شد که مردم محلی هم نسبت به اهمیت این فضاها حساس شوند.
این مدرس دانشگاه درباره ی تفاوت اسکیس با عکاسی توضیح داد: در عکاسی شما محدود به قاب تصویر هستید، اما در اسکیس دستی، امکان انتخاب جزئیات و تمرکز بر عناصر مهم وجود دارد. دانشجو با مشاهده و مکاشفه، یاد می گیرد که چه جزئیاتی ارزش تأکید دارند و چه چیزهایی قابل حذف است، و این آموزش بصری و ادراکی عمیق در ذهن او ثبت می شود. به قول راطبی، این تجربه حتی به آنهایی که آگاهانه به آن فکر نمی کنند، منتقل می شود و روحیات و نگرش آنها نسبت به معماری و شهرسازی را شکل می دهد.
وی ضمن اشاره به تجربه شخصی خود اضافه کرد: حضور در چنین رویدادهایی، مانند گذراندن یک روز کامل در بافت تاریخی، به دانشجویان اجازه می دهد که بافت شهری و بناها را نه بشکل سطحی بلکه از نظر فرهنگی، اجتماعی و تاریخی تجربه کنند. این پروسه سبب می شود که دانشجویان نسبت به صدمه ها و تهدیدهای احتمالی نسبت به بافت تاریخی آگاه شوند و در آینده نقش مؤثری در حفاظت و طراحی شهری ایفا کنند.
این معمار اشاره کرد: تداوم این رویدادها در شهرهایی مانند اصفهان ضروریست، چون که این فعالیتها با هزینه ای اندک، اثرگذاری بالایی دارند و می توانند در تشکیل نگرش دانشجویان، معماران و مردم نسبت به ارزش های فرهنگی و شهری نقش کلیدی ایفا کنند. به قول راطبی، بدون چنین رویدادهایی، بخشی از تجربه یادگیری و حافظه جمعی شهر از دست می رود و دانشجویان فرصت تعامل مستقیم با معماری تاریخی را از دست می دهند. رویداد «خط سایه تهران» مهرماه ۱۴۰۴
تجربه مستقیم فضاهای شهری و بافت تاریخی
فریدون فراهانی، دکترای طراحی شهری و مدرس دانشگاه در گفت و گو با گزارشگر مهر درباره ی اهمیت تجربه مستقیم دانشجویان از فضای شهری اظهار داشت: این رویدادها سبب می شوند دانشجویان به صورت عملی و حضوری با فضاهای تاریخی و معماری شهری آشنا گردند و فقط بوسیله کتاب یا عکس با آنها آشنا نشوند.
وی اضافه کرد: حضور در بافت های تاریخی، مشاهده جزئیات و تعامل با محیط، تجربه ای غیرقابل جایگزین است و تاثیر آن بر درک معاصر دانشجویان از معماری تاریخی بسیار عمیق است.
این دکترای طراحی شهری و مدرس دانشگاه اشاره کرد: این رویدادها سبب می شوند که دانشجویان دغدغه های محافظت از بافت تاریخی و ابنیه باارزش شهری را درک کنند. او ضمن اشاره به بازدید گروهی از خیابان لاله زار تهران اظهار داشت که دانشجویان خودشان نسبت به صدمه ها و مشکلات موجود پرسشگری ایجاد کردند و این سطح از آگاهی، پایه مهمی برای طراحی و حفاظت آینده شهر فراهم می آورد.
وی همینطور اهمیت پروسه اسکیس دستی را نسبت به بازنمایی دیجیتال توضیح داد و اظهار داشت: پروسه مشاهده و ترسیم دستی، یک تجربه درونی بوجود می آورد که با هیچ تکنولوژی دیجیتال قابل جایگزینی نیست. دانشجو با این تکنیک نه فقط محصول نهائی را خلق می کند بلکه در طول پروسه یادگیری، مکاشفه و تحلیل فضا انجام می دهد. این تجربه سبب می شود که دانشجو توانایی تحلیل جزئیات، تناسبات و خصوصیت های معماری را در ذهن خود تثبیت کند و این تجربه در طراحی های آینده او اثرگذار باشد. رویداد «خط پررنگ اصفهان»
فراهانی اضافه کرد: عرضه اسکیس ها و کروکی ها در فضاهای عمومی، مانند مترو و خیابان ها، ارتباط مردم با فضای شهری را تقویت می کند. مردم با مشاهده این آثار متوجه اهمیت بناها و فضاهای تاریخی می شوند و حساسیت فرهنگی نسبت به بافت های شهری پیدا می کنند. به گفته ی ایشان، این فعالیتها در نهایت سبب می شوند که مردم و مسئولان شهری بیشتر به حفظ و احیای این فضاها توجه نمایند.
وی در ادامه توضیح داد: برگزاری چنین رویدادهایی در اصفهان و تهران نشان میدهد که این فعالیتها می توانند مدل ملی برای بازشناسی و خوانش هنری شهرهای ایران باشند.
این دکترای طراحی شهری و مدرس دانشگاه اظهار داشت: این مدل، بر خلاف نمونه های محدود و تخصصی گذشته، عمومی و فراگیر است و امکان مشارکت دانشجویان و مردم از شهرهای مختلف را فراهم می آورد، و این سبب می شود که تاثیر فرهنگی و آموزشی آن فراتر از جامعه دانشگاهی باشد.
فراهانی تصریح کرد: برای تأثیرگذاری بلندمدت، لازم است این رویدادها تداوم داشته باشند و در فصل ها و فضاهای مختلف شهر برگزار شوند. او اشاره کرد: بدون استمرار، تنها بخشی از ارزش های آموزشی و فرهنگی این رویدادها محقق می شود و فرصت بازشناسی، آموزش و تجربه شهری برای دانشجویان و مردم محدود خواهد شد. رویداد «خط سایه تهران» مهرماه ۱۴۰۴
تولد خط سایه از تجربه اصفهان تا تهران
علی عطریان، معمار و دبیر اجرایی دو رویداد «خط پررنگ اصفهان» و «خط سایه تهران» در گفت و گو با گزارشگر مهر در توضیح ایده این پروژه اظهار نمود: ایده خط پررنگ اصفهان و خط سایه تهران از سالهای گذشته در دانشگاه هنر اصفهان شروع شد و هدف آن عرضه تجربه عملی و حضوری دانشجویان در بافت شهری و معماری تاریخی بود.
وی توضیح داد: دانشجویان با حضور مستقیم در فضاهای تاریخی و خیابان های قدیمی، می توانند تناسبات، فرم ها و خصوصیت های فرهنگی موجود در بناها را به صورت واقعی درک کنند، نه صرفا بوسیله عکس یا نقشه.
دبیر اجرایی دو رویداد «خط پررنگ اصفهان» و «خط سایه تهران» اضافه کرد: این رویدادها از دهه ۸۰ در اصفهان شکل گرفت و با گذر زمان توسعه یافت که در سال ۹۷ به درخواست موزه هنرهای معاصر اصفهان، رویداد خط پررنگ اصفهان طراحی و اجرا شد و به مرور، امکان مشارکت گسترده تر برای دانشجویان و معماران فراهم گردید. همینطور رویداد «خط پر رنگ اصفهان ۲» ۲۳ و ۲۴ آبان ماه ۹۸ با نگاه طراحی کروکی از بناهای تاریخی تخت فولاد اصفهان اجرا شد. که این تجربه ها، ارتباط میان آموزش دانشگاهی و تجربه واقعی شهری را پررنگ تر کرد و دانشجویان توانستند مهارت های تحلیلی و بصری خودرا در محیط شهری تقویت نمایند.
وی درباره ی فلسفه و هدف اصلی این فعالیت توضیح داد: کروکی و اسکیس دستی، نه فقط یک ابزار طراحی بلکه وسیله ای برای تحلیل و ثبت تجربیات شهری است. وقتی دانشجو در خیابان ها، میدان ها و گذرهای تاریخی قدم می زند و ترسیم می کند، ذهن او به تحلیل مقیاس ها، تناسبات و ریتم های شهری مشغول می شود و این پروسه یادگیری فعال، عمیق و ماندگار است. رویداد «خط پررنگ اصفهان»
عطریان درباره ی تفاوت تجربه اسکیس شهری با حضور صرف در کلاس درس یا مشاهده عکس و نقشه اظهار داشت: در فضای کلاس، دانشجو تنها می تواند ذهنی به مبحث نزدیک شود، اما حضور در میدان و ترسیم مستقیم، تجربه حسی، بصری و حتی اجتماعی فراهم می آورد. وی ادامه داد: تعامل با مردم محلی، مشاهده رفت وآمد و ارتباط میان فضاهای باز و بسته شهری، تجربه ای بوجود می آورد که هیچ ابزار دیجیتال یا عکس نمی تواند منتقل کند.
وی همینطور به اهمیت ثبت اسکیس ها و نمایش آنها اشاره نمود و اظهار داشت: عرضه آثار دانشجویان در فضاهای عمومی و نمایشگاه ها، امکان تعامل مردم با دانش و نگاه خلاقانه دانشجویان را فراهم می آورد و آگاهی عمومی نسبت به ارزش های معماری و فرهنگی بیشتر می شود. عطریان افزود که این تعامل، بخشی از پروسه آموزش شهروندی و فرهنگ شهری هم بحساب می آید.
این معمار درباره ی توسعه این رویداد به تهران توضیح داد: موفقیت خط پررنگ در اصفهان سبب شد که مدل مشابهی در تهران با عنوان خط سایه تهران شکل بگیرد. در این مدل، تمرکز بر خیابان ها و محله های صدمه دیده یا کمتر شناخته شده بود تا دانشجویان و معماران علاوه بر یادگیری، نسبت به حفاظت و احیای بافت تاریخی حساس شوند. عطریان اصرار کرد که این انتقال مدل از اصفهان به تهران، نشان دهنده پتانسیل آموزش عملی و اثرگذاری فرهنگی این رویدادها است. رویداد «خط پررنگ اصفهان»
وی درباره ی تفاوت تجربه تهران و اصفهان اظهار داشت: اجرای این رویداد در تهران نسبت به اصفهان متفاوت بود، چون که تهران شهری بزرگ تر، پرجمعیت تر و با بافت های متنوع تر است. این تفاوت ها در مقیاس، محلات و ابنیه تاریخی سبب شد که تجربه حضور و ترسیم اسکیس ها غنی تر باشد. با این وجود، ساختار اصلی فعالیت مشابه بود و مخاطبان با همان تمرکز بر کشف، تحلیل و ثبت فضاها کار خودرا انجام دادند.
عطریان به اهمیت تداوم این فعالیتها برای شهرهای ایران اشاره کرد: اسکیس و کروکی در شهر نه فقط مهارت های معماری و طراحی را تقویت می کند، بلکه به بازشناسی شهر و حافظه جمعی مردم کمک می نماید. خیلی از شرکت کنندگان برای نخستین بار با برخی خیابان ها و ابنیه های تاریخی آشنا شدند و این تجربه به خاطره ای ماندگار در ذهن آنها تبدیل شد. این رویداد، مدلی ملی برای خوانش هنری و فرهنگی شهرهای ایران است و می تواند در بازشناسی فضاهای باارزش ایران نقش کلیدی داشته باشد.
وی اشاره کرد: رویدادهای خط پررنگ اصفهان و خط سایه تهران، تنها یک پروژه آموزشی نیست، بلکه پلی است میان دانش، تجربه شهری و محافظت از تاریخ، که می تواند در تشکیل نگرش معماران آینده و فرهنگ شهری جامعه نقش کلیدی ایفا کند. بدون چنین تجربه های میدانی، بخشی از مهارت ها و درک عمیق نسبت به معماری و شهرسازی در نسل های بعدی از دست خواهد رفت.
بازشناسی هویت شهری بوسیله تجربه میدانی هنر و آموزش
دو رویداد «خط پررنگ اصفهان» و «خط سایه تهران» فراتر از یک فعالیت هنری صرف، بستری برای پیوند میان آموزش دانشگاهی، پژوهش های شهری و بازشناسی فرهنگی شهرها فراهم می آورد. تجربه حضور مستقیم در فضاهای تاریخی و معاصر، ثبت کروکی ها و اسکیس ها، و تحلیل لایه های شهری، علاوه بر درک عمیق تر نسبت به معماری و طراحی شهری، حافظه جمعی شهروندان را هم فعال کرده و تجربه ای شخصی و عمومی از تعامل با شهر بوجود می آورد. تفاوت های اجرایی و اجتماعی میان اصفهان و تهران نشان دهنده انعطاف پذیری این رویداد و قابلیت تعمیم آن به دیگر شهرهای ایران است. نمایشگاه رویداد «خط پررنگ اصفهان»
همچنین، تعامل با شهر و حضور در رویداد، تأثیرات بلندمدتی بر نگاه مخاطبان به فضاهای شهری و ارتباط آنها با عناصر تاریخی و فرهنگی دارد. خیلی از شرکت کنندگان برای اولین بار با ابنیه و بافت های تاریخی آشنا می شوند و این تجربه، خاطره ای پایدار در ذهنشان بوجود می آورد که می تواند در طراحی و تفکر شهری آینده آنان اثرگذار باشد. استمرار چنین رویدادهایی، نه فقط حافظه جمعی و هویت شهری را تقویت می کند، بلکه به پیشرفت نگاه نقادانه و خلاقانه شهروندان و متخصصان هنر و معماری نسبت به فضای شهری هم کمک می نماید.
منبع: لذت سفر
از این مطلب لذت سفر خوشتان آمد؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان لذت سفر در مورد این مطلب