کشفیات محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد از نگاه دیرینه شناس
به گزارش لذت سفر، یک دیرینه شناس قبل از تاریخ، کشفیات محوطه های دره خرم آباد را سبب گسترش شناخت منطقه دانست و اظهار داشت: این کشفیات اهمیت دره خرم آباد را در گفتمان دیرینه شناسی ارتقا بخشید.
به گزارش لذت سفر به نقل از مهر، چند روز پیش محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد به لیست میراث جهانی یونسکو افزوده شدند؛ این نخستین بار است که میراث پارینه سنگی ایران در سطح جهانی پذیرفته و اثبات شد. در اینباره سونیا شیدرنگ، دیرینه شناس در گفتگو با خبرنگار مهر به بیان اهمیت دیرینه شناسی و فرهنگی چشم گیر این مکانهای کهن پرداخت و بر بنیان های علمی، اهمیت جهانی و تأثیرات گسترده فرهنگی و دانشگاهی این موفقیت تاریخی تأکید نمود. پژوهش های میدانی گسترده وی در مکانهای کلیدی پارینه سنگی زاگرس، هسته علمی این پرونده ثبت شده را ایجاد کرده و اطلاعات و داده های دیرینه شناسی محوطه های یافته، قمری، کنجی، گیلوران، کلدَر و پناهگاه ارجنه را یکپارچه کرده است. سونیا شیدرنگ، عضو هیات علمی گروه دیرینه شناسی دانشگاه شهید بهشتی و متخصص دیرینه شناسی پارینه سنگی با مدرک دکتری دیرینه شناسی قبل از تاریخ از دانشگاه بوردو است که قدرت این پرونده ثبتی را شرح داد و اظهار داشت: این قدرت ریشه در بیشتر از نیم قرن کاوش و پژوهش دیرینه شناسی در غارهای و مکانهای قبل از تاریخ دره خرم آباد داشت.
ارتقای اهمیت دره خرم آباد در گفتمان دیرینه شناسی جهان
تحقیقات دکتری وی، در دانشگاه بوردو فرانسه و همکاریهای طولانی مدت با بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران، پایه ای اساسی برای آماده سازی پرونده فراهم نمود. شیدرنگ در این حوزه اظهار داشت: ارتباط من با دیرینه شناسی پارینه سنگی لرستان از فصل های کاوش ۲۰۰۵ و ۲۰۰۸ در غار «یافته» آغاز شد که با همکاری بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران و دانشگاه لیژ انجام گرفت. در خلال این تحقیق ها بقایای فرهنگی قابل توجهی از فرهنگ برادوستی، که شناخته شده ترین فرهنگ دوره پارینه سنگی جدید زاگرس است کشف شد. نتایج این تحقیق ها که در مجلات علمی بین المللی منتشر و بخش های مهمی از رساله دکتری من را تشکیل دادند، شامل تحلیل های گونه شناسی و فن آوری جامع مجموعه های دست ساخته های سنگی غار یافته و پناهگاه صخره ای پاسنگر بود. همینطور اشیای نمادینی مانند زیورآلات ساخته شده از صدف های دریایی و دندان های سوراخ شده گوزن یافتیم که قدیمی ترین شواهد رفتار نمادین انسان های مدرن در مرزهای کنونی ایران محسوب می شوند. این کشفیات نه تنها شناخت از قبل از تاریخ منطقه را گسترش داد بلکه اهمیت دره خرم آباد را در گفتمان دیرینه شناسی جهانی ارتقا بخشید. شیدرنگ با پژوهش های خود، توالی فرهنگی برادوستی (حدود ۴۰ هزار تا ۲۵ هزار سال پیش) را تعریف مجدد کرده و اظهار داشت: کشف نادر زیورآلات شخصی گواه ملموسی بر پیچیدگی شناختی اولیه و ارتباط نمادین است که نقش حیاتی در اثبات ارزش جهانی استثنایی دره داشت. وی اظهار داشت: با قرار گرفتن پرونده دیرینه شناسی مکانهای قبل از تاریخ خرم آباد در لیست جهانی در رابطه با منشأ و پراکندگی انسان مدرن، اهمیت علمی آن و همسویی با معیارهای یونسکو، ارزش جهانی استثنایی آنها را نشان دادیم. این دره دیدگاهی مهم در رابطه با تعامل انسان خردمند و نئاندرتال و ظهور رفتار نمادین در جنوب غرب آسیا ارائه می کند. شیدرنگ با اشاره به اینکه در بین سایت های نامزد، غار یافته در حدود ۱۲ کیلومتری غرب خرم آباد اهمیت ویژه ای دارد اظهار داشت: یافته های کلیدی شامل ابزارهای ساخته شده از تیغه های کوچک و ابزارهای استخوانی مانند سوزن و تیزه بود که احتمالا برای تولید پوشاک اولیه استفاده می شد. آویزهای ساخته شده از دندان های گوزن، وصدف های دریایی هم به دست آمده که احتمالا صدف ها از خلیج فارس آمده اند و دلالت بر ارتباطات دوردست و شبکه های مبادله اولیه دارد. وی ادامه داد: مطالعات مرجان مشکور از موزه ملی تاریخ طبیعی پاریس نشان داد که شکارچیان و گردآورندگان در این منطقه در شکار بز کوهی تخصص داشتند همینطور به شکار گوزن قرمز، غزال و گراز می پرداختند. بقایای گوشت خوارانی مانند پلنگ، خرس و روباه نشان دهنده بهره برداری از پوست برای پوشاک یا رختخواب است. دراین میان، غار «یافته» احتمالا بعنوان اردوگاهی برای این گروههای پارینه سنگی جدید عمل می کرد. به صورت کلی، یافته و پناهگاه های مجاورش اهمیت بالای ی در نشان دادن حضور طولانی مدت انسان، فرهنگ نمادین و راهبردهای سازگاری دره داشتند که همه از ارکان پرونده ثبت یونسکو بودند.
یکی از تلاشهای مهم تقویت پرونده، کاوش هدفمند در غار قمری در سال ۲۰۲۵ بود که مستقیماً در جواب سفارش های ایکوموس انجام شد. در اینباره شیدرنگ توضیح داد: این پروژه بطور دقیق تر برای پاسخ به درخواست ایکوموس جهت بررسی عمیق تر توالی فرهنگی غار قمری که کمتر مورد کاوش قرار گرفته بود، شروع شد. این کاوش که به صورت مشترک توسط شیدرنگ و فریدون بیگلری از موزه ملی ایران انجام شد، از اواخر فوریه تا اوائل آوریل ادامه داشت و یافته های علمی مهمی بهمراه داشت. شیدرنگ در ادامه اظهار داشت: ما لایه های استقرار نئاندرتال ها که به خوبی حفظ شده اند را کشف کردیم که شامل مجموعه های دست تراش های سنگی و بقایای جانوری بز کوهی و گوزن قرمز بود که علایم واضح بریدگی و تغییرات حرارتی داشتند و همینطور وجود سوختگی و زغال در این لایه ها، شواهد مستقیم استفاده از آتش توسط نئاندرتال ها را نشان داده است. لایه های بعدی حکایت کننده از فعالیتهای دامداران دوره مفرغ بهمراه سفال های منقوش بودند که شباهت های سبک شناسی با سفال های هم عصر خوزستان داشتند و احتمال تبادل فرهنگی بین جوامع کوهستانی و دشت را مطرح نمودند. ایشان در ادامه اظهار داشت: این کاوش نه تنها به سوالات ایکوموس پاسخ داد بلکه درک ما را از سکونت های قبل از تاریخ دره افزایش داد و علاوه بر آن این پروژه توجه رسانه های بین المللی را جلب کرد. محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد حضور انسانی مستمر و طولانی از پارینه سنگی میانه تا دوره های تاریخی را نشان می دهند. غار یافته اولین رفتارهای نمادین انسان هوشمند را آشکار می کند، در حالیکه غار قمری لایه های سکونت نئاندرتال را در خود دارد که بعدها با شواهد دامداران دوره مفرغ جایگزین شده اند. غار کنجی ابزارهای سنگی پارینه سنگی میانه را بهمراه تدفین های دوره مفرغ و برنز حفظ نموده است. کنجی بخصوص اهمیت دره را فراتر از دوران پارینه سنگی نشان می دهد، چونکه توالی آن بقایای گروههای کوچرو شکارگر-گردآورنده تا کشاورزی و دامداری مستقر را ثبت کرده است که به ما امکان مطالعه تحولات اجتماعی-فرهنگی را در یک زیست بوم نسبتاً بسته با مرزهای مشخص می دهد. شیدرنگ تصریح کرد که این توالی چند دوره ای دره را محیطی استثنایی جهت بررسی الگوهای بلند مدت سکونت، تکامل و سازگاری انسان می سازد. سکونت انسان در این منطقه با دوره پارینه سنگی پایان نیافت. در دوره نوسنگی، مفرغ، برنز و دوره های بعد ادامه پیدا کرد و الگوهای سکونت به تدریج از غارها به کف دره، بخصوص در اطراف چشمه های کارستی و منطقه اطراف قلعه فلک الافلاک منتقل شد. اما این جوامع قبل از تاریخ بعدی همچنان از غارها به شکل فصلی برای پناهگاه و مدیریت گله هایشان استفاده می کردند. این تداوم طولانی مدت چشم انداز ارزشمندی در رابطه با مسیر تطوری فرهنگ انسان و سازگاری های فرهنگی و زیست محیطی گسترده ای که در طول ده ها هزار سال رخ داده، ارائه می کند. وی اظهار داشت: ما باید راه هایی برای آماده سازی این مکانهای دیرینه شناسی و یافته هایشان برای معرفی جهانی و بازدیدهای آینده طراحی می کردیم. شیدرنگ در رابطه با مزیت راهبردی عرضه پرونده ثبت منسجم اظهار داشت: معتقدم پرونده های ثبت میراث جهانی که شامل چند مکان یا اثر مرتبط و از لحاظ مبحث و محتوا و زمان به هم مرتبط هستند و تصویر جامعی از یک دوره یا فرهنگ (ها) عرضه می دهند، مانند محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد؛ شانس بیشتری برای اثبات ارزش جهانی استثنایی خود دارند. اما آماده سازی چنین پرونده های جامعی به بودجه، زمان و هماهنگی سازمانی قابل توجهی نیاز دارد. شیدرنگ اشاره نمود که با وجود چندین فصل کاوش، بخش های بزرگی از رسوبات دیرینه شناسی غارهای دره هنوز دست نخورده و به طرز قابل توجهی حفظ شده اند. وی افزود: این فرصت هیجان انگیزی برای تحقیقات آینده است، بخصوص از راه نگاههای بین رشته ای نوین مانند روشهای فنی پیشرفته تاریخ گذاری، دیرین ژنتیک و تحلیل رسوبات. امیدواریم ثبت میراث جهانی، تلاشهای پژوهشی سیستماتیک تر و همکاریهای گسترده تر را رقم بزند.
حفاظت میراث جهانی و جایگاه ایران در تاریخ بشر
شیدرنگ ثبت این اثر را در زمینه وسیع تری از حفاظت میراث جهانی قرار داد و اظهار داشت: ثبت جهانی مکانهای قبل از تاریخ دره خرم آباد، ایران را در کنار کشورهایی مانند فرانسه با مکانهای دره وزر و یا اسپانیا با غار آلتامیرا، در محافظت از میراث پارینه سنگی بعنوان بخشی از میراث مشترک بشریت قرار می دهد. خرم آباد حالا بعنوان شاخص جهانی در پژوهش و محافظت از چشم اندازهای انسان اولیه در ایران شناخته می شود. این امر اقتدار ایران در دانش دیرینه شناسی و مدیریت میراث فرهنگی را تأیید می کند. وی ادامه داد: برای جامعه علمی، این موفقیت بر اهمیت زاگرس در فهم تاریخ اولیه انسان تأکید می کند و همکاری بین المللی را ارتقا می دهد. برای عموم مردم، جایگاه حیاتی ایران در داستان بشریت را باز تأیید می کند. امیدوارم این شناخت باعث افزایش دیده شدن و محافظت از این سایت ها شود و نسل های جوان تر، در ایران و فراتر از آن، را به مطالعه و ارج نهادن به گذشته مشترک ما ترغیب کند.
منبع: enjoytrip.ir
از این مطلب لذت سفر خوشتان آمد؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان لذت سفر در مورد این مطلب