بررسی پرونده دره خرم آباد یونسکو چه طور درباره ی میراث زاگرس تصمیم گرفت؟
به گزارش لذت سفر، پرونده غارهای قبل از تاریخ دره خرم آباد که پیشتر به سبب فقدان اسناد کافی و مسایل مدیریتی از جانب ایکوموس رد شده بود، با اصلاح و حذف قسمتهایی از آن رای مثبت یونسکو را گرفت.
به گزارش لذت سفر به نقل از مهر، پرونده غارهای پارینه سنگی دره خرم آباد که به عنوان محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد نیز مشهور هستند، در جریان برگزاری چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، در لیست جهانی ثبت گردید. در این پرونده قلعه فلک الافلاک و پل شکسته حذف شده و تنها ۶ غار به عنوان محوطه های تاریخی در این لیست قرار گرفتند.
در پرونده جهانی این غارها آمده که یونسکو غارهای قبل از تاریخ به استثنای بخش مجموعه فلک الافلاک و پل شکسته (پل شاپوری) را در لیست میراث جهانی ثبت نمود. این محل ها یا محوطه های تاریخی در دره خرم آباد شامل ۵ غار قبل از تاریخ و یک پناهگاه سنگی است که شواهدی از سکونت انسانی به قدمت ۶۳ هزار سال پیش را داراست. این غارها عبارتند از غارهای کلدر، قمری، گیلوران، یافته و کونجی و پناهگاه سنگی گر ارجنه.
دره خرم آباد در رشته کوه های زاگرس مرکزی واقع شده است که یکی از مسیرهای کلیدی پراکندگی انسان ها از آفریقا محسوب می شود. وجود تعداد زیادی غار و پناهگاه سنگی، منابع آب فراوان، جانوران و گیاهان غنی، منابع سنگ مناسب برای صنعت ابزارسازی و آب و هوای نسبتاً معتدل، شرایط مساعدی برای سکونت انسان از دوره میانی پارینه سنگی فراهم آورده است. جستجوهای دیرینه شناسی و مطالعات روی آثار کشف شده در این سایت ها، زمان بندی علمی توسعه انسان در این دره را مشخص کرده اند.
اجلاس یونسکو در پاریس
در بخش های دیگری از این پرونده آمده: محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد، با آویزهای صدفی منبع یافته از خلیج فارس دور و زیورآلات تولید شده از دندان های سگ سانان گوزن، تجلی برجسته ای از ظهور و تحول ارتباطات نمادین است که جنبه ای حیاتی از توسعه شناختی انسان مدرن محسوب می شود. این شواهد، همراه با فناوری های پیچیده ساخت ابزارهای سنگی، گواه استثنایی فرهنگ بَرادوستی «قدیمی ترین فرهنگ دوره پارینه سنگی پسین» در سطح جهان هستند.
غارها و پناهگاه ها گواهی بر تسلط نئاندرتال ها، ورود و گسترش انسان های مدرن که در نهایت نئاندرتال ها را در دره جایگزین کردند، بوده و دیدگاه هایی درباره ی مسیر مهاجرت انسان از آفریقا ارائه می دهند.
یونسکو و کمیته ایکوموس جهانی از ایران خواسته اند تا امکان ساخت پناهگاه برای صیانت از گودال کاوش مقابل غار گیلوران بررسی شود. همین طور برنامه پژوهشی، در همکاری با موسسات بین المللی در صورت لزوم، و ادامه پژوهش های علمی منظم روی محلهای قبل از تاریخ دره خرم آباد بمنظور بهبود جمع آوری داده ها و مدیریت ایجاد شود.
همچنین طرح های حفاظتی برای تهدیدات احتمالی مانند توسعه شهری و کارهای بدون مجوز تهیه شود. سازوکارهای ارزیابی تأثیر میراث، طبق دستورالعمل و ابزارهای ارزیابی در حوزه میراث جهانی، در پروسه تصمیم گیری ادغام و از جامعه محلی در پروسه تصمیم گیری استفاده شده و این همکاری تقویت شود.
در اجلاس قبلی یونسکو، دو نهاد بین المللی ایکوموس (ICOMOS) و اتحادیه بین المللی صیانت از طبیعت (IUCN) بطور مشترک این پرونده را ارزیابی کرده اند. این پرونده که به عنوان یک اثر ترکیبی فرهنگی و طبیعی پیشنهاد شده بود بازتاب دهنده سکونت انسان از دوران پارینه سنگی زیرین بوده است و شواهدی از دوره های پارینه سنگی فوقانی، میان سنگی، نوسنگی و لایه های فرهنگی متاخرتر را در خود جای داده است.
این دو نهاد اعلام نموده اند: قرار گرفتن این غارها در چشم اندازی طبیعی و غنی، پیشنهاد ثبت آنها به عنوان میراث طبیعی را نیز توجیه می کند، خصوصاً از نظر خاصیت های ژئومورفولوژیکی (ریخت زمین شناسی) و تنوع زیستی. ایکوموس و IUCN یادآور می شوند که این پرونده به عنوان یک سایت زنجیره ای و ترکیبی، دارای ظرفیت ارزش جهانی برجسته است؛ چونکه هم تکامل فرهنگ انسانی در ضمن ده ها هزار سال و هم ارزش های طبیعی مهم را بازتاب می دهد.
در گزارش ایکوموس و اتحادیه صیانت از طبیعت آمده: این سایت ها، تعامل قابل توجهی بین انسان و محیط زیست در یک بازه زمانی طولانی را نشان میدهد. اما اجزای تشکیل دهنده آن از نظر وضعیت فعلی، میزان پژوهش، و سلامت کلی (تمامیت) بسیار متفاوت اند. تعدادی از غارها به خوبی بررسی شده اند، اما برخی دیگر فاقد مستندسازی کافی هستند.
پل شکسته
البته ایکوموس در گزارش خود ثبت جهانی این پرونده را سفارش نکرد چون بصورت کامل ارزش جهانی برجسته را اثبات نمی کرد. ایکوموس ایران را به کار بیشتر برای اصلاح و تقویت پرونده و بهبود سیستم های مدیریتی و ارائه مجدد پرونده در آینده تشویق کرد.
ولی در اجلاس نهایی، پرونده ایران بالاخره رأی آورد و توانست این پرونده را به جز قلعه فلک الافلاک و پل شکسته در لیست جهانی ثبت کند. بدین ترتیب ایران دارای ۲۹ اثر در این لیست شد. چونکه یونسکو نمی توانست از ثبت قدیمی ترین زیست گاه تاییدشده بشر در جهان چشم پوشی کند.
محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد» از معدود نقاطی است که چرخه کامل تحول انسان از دوران پارینه سنگی تا عصر آهن را مستند می کند و معنای تمدنی نهفته در لایه های خاک و سنگ این منطقه، گواهی زنده بر نقش تعیین کننده ایران در ایجاد هویت و تاریخ جهانی انسان است.
مدیر نشست کمیته میراث جهانی در یونسکو، طی روند بررسی این پرونده، سه بار تاکید کرد که تا حالا هیچ مکان تاریخی با این میزان قدمت اثبات شده زیستی در هیچ یک از کشورهای جهان شناسایی و تأیید نشده است. بنابراین، این ثبت نه فقط برای ایران، بلکه برای بشریت و حافظه جهانی، یک رویداد شگرف و بی سابقه شمرده می شود.
قلعه فلک الافلاک
چرا قلعه فلک الافلاک و پل شکسته حذف شدند؟
بخش هایی از پرونده محوطه های قبل از تاریخ دره خرم آباد همچون قلعه و پل فاقد مستندات کافی، راهبردهای حفاظتی یکپارچه و انسجام زمانی یا موضوعی با غارهای قبل از تاریخ شمرده شدند.
عدم ارتباط مستقیم با ماهیت باستان شناختی پرونده اصلی با اهمیت ترین دلیل آن بود. همین طور ایران در پرونده غارهای پارینه سنگی تمرکزش بر شواهد حضور انسان اولیه بوده است و این قلعه که مربوط به دوران ساسانی و اسلامی است هیچ پیوند زمانی یا کارکردی با محوطه های پارینه سنگی ندارد.
یونسکو تأکید دارد که اجزای یک پرونده باید از نظر موضوع، ارزش جهانی، و دوره تاریخی، همگن باشند. بدین سبب فزودن قلعه فلک الافلاک موجب ناهمگونی در روایت فرهنگی و تاریخی پرونده می شود. پس باید تمرکز پرونده باید بر سکونت انسان اولیه، ابزارسازی، و شواهد نمادپردازی باشد، نه بر معماری نظامی و دفاعی متاخر. در حقیقت حذف فلک الافلاک تصمیمی تاکتیکی برای موفقیت پرونده در روند ثبت جهانی بود.
حذف پل شکسته نیز به سبب عدم ارتباط زمانی و محتوایی با محوطه های پارینه سنگی انجام شد. در پرونده محوطه های دره خرم آباد، تمرکز اصلی بر جنبه های علمی، مانند تحلیل فناوری ابزارسازی سنگی، شواهد تفکر نمادین، نئاندرتال ها و مهاجرت انسان اولیه بوده است ولی پل شکسته، اثری معماری با عملکرد مهندسی و شهری است که روایت متفاوتی از تاریخ ایران عرضه می کند و با هدف علمی و باستان شناختی پرونده هم راستا نبود.
همچنین عدم برنامه جامع نگهداری و گزارش های به روز از وضعیت سازه، یکی از دلیلهای کنار گذاشته شدن آن از پرونده غائی بود.
وزارت میراث فرهنگی وعده داده تا نقصها بخشهایی از پرونده غارهای خرم آباد که شامل قلعه فلک الافلاک و پل شکسته می شود نیز طی سال های آتی برطرف شده تا بتواند به این پرونده اضافه شود البته هنوز این وزارتخانه اعلام نکرده که با وجود ایرادات وارده ایکوموس، چگونه می تواند این دو بخش را به پرونده پیوند دهد.
آسبادهای ایرانی
در جریان این اجلاس وزارت میراث فرهنگی درخواست اولیه جهت بررسی پرونده آسبادها را نیز به یونسکو داده است و قرار شده تا در اجلاس کمیته ۲۰۲۶، پرونده الموت و منظر تاریخی آن به عنوان سی امین اثر بررسی شود.
منبع: enjoytrip.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب