پاسخی به انکار تاسیس دیزی سرا در خانه وقفی ملک
به گزارش لذت سفر در ادامه نقد به تبدیل خانه تاریخی ملک به دیزی سرا و کافه و توضیحات و انکار مؤسسه کتابخانه و موزه ملک در مورد آن، یک پژوهشگر نسخ خطی خاطرنشان کرد که خانه تاریخی ملک مطابق نص صریح وقف نامه، الی الابد وقف بر کتابخانه است و حق هیچ گونه استفاده به غیر عنوان مزبور را ندارد. او از تولیت آستان قدس رضوی درخواست نمود هرچه سریع تر نسبت به بازسازی و بازیابی مبحث این موقوفه اقدامات لازم را انجام دهند.
به گزارش لذت سفر به نقل از ایسنا، مجید غلامی جلیسه ـ کارشناس نسخ خطی ـ در واکنش به پاسخ مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به نقدهای مطرح شده درباره "تغییر کاربری خانه تاریخی ملک به کبابخانه و دیزی خانه برخلاف مبحث وقف نامه" با یادآوری این توضیحات که "پیرو اطلاع رسانی و مطالبه گری که این چند روز در فضای مجازی پیرامون خانه مرحوم حاج حسین ملک اتفاق افتاده است و همینطور جوابیه ای که مؤسسه کتابخانه و موزه ملک در بعضی رسانه ها نشر داده است" نوشتاری را در اختیار ایسنا قرار داده که در آن نوشته است: «ای کاش به جای فرافکنی و استراتژی حمله به جلو، کمی انصاف با چاشنی تفکر را نصب العین می کردید تا ببینید این مطالبه گری ها نه برای اغراض شخصی و یا مقابله حزبی و سیاسی، بلکه برای حفظ کیان فرهنگ و سنت های دینی و مذهبی هزارساله ماست.
در یادداشت اخیر خود نوشتم که سنت وقف، نه فقط یک سنت دینی، بلکه یک سرمایه اجتماعی عظیم است، که ما با تشرع خود و عمل به روح و جان وقف نامه هایی، چون وقف نامه ملک می توانیم ضمن حفظ این موقوفات موجبات تشویق و ترغیب دیگر افراد جامعه را برای استمرار این سنت دینی پرارزش فراهم نماییم.
وقف نامه هایی چون وقف نامه ملک، زمانی با مشورت و صلاح دید بزرگان، شامل علمای دین و رجال فرهنگی وقت با حساسیت بالا به نگارش درآمده است تا خدای نکرده از گذر زمان و گزند اجانب صدمه ای نبیند، اما چطور می شود که ما با بی دقتی و بی مبالاتی نسبت به مفاد این وقف نامه، زمینه تغییر کاربری و استحاله و حتی فراتر، ابتذال آنرا رقم می زنیم!؟»
جلیسه که در ایام گذشته نسبت به تغییر کاربری خانه تاریخی و وقفی ملک و تبدیل آن به دیزی سرا واکنش معترضانه ای نشان داده بود، در پاسخ به جوابیه مؤسسه کتابخانه و موزه ملک که گفته این تغییر کاربری با "موافقت ناظر استصوابی موقوفه" و همینطور با نظر "حجت الاسلام والمسلمین رییسی، تولیت پیشین آستان قدس رضوی" صورت گرفته، به بررسی این جوابیه در چهار بخش پرداخته و نوشته است:
«نکته اول:
در پاراگراف اول جوابیه کتابخانه ملک آمده است: «برخلاف پاره ای از فضاسازی های ناآگاهانه و غیرمنصفانه، خانه تاریخی ملک، نه «دیزی سرا»، نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است...» خود شما در انتهای جوابیه دقیقا اشاره کرده اید که به اصطلاح خود از این خانه «کاربری گردشگری» داشته اید و در خانه ملک کافه کتاب راه اندازی کرده اید؟
پس چرا تلاش می کنید که این به اصطلاح کاربری گردشگری را انکار کنید؟ آن هم درست زمانی که شما و مجموعه تحت امر شما حدود یک سال است که مشغول فعالیت به اصطلاح گردشگری در خانه و یا بهتر بگویم «کتابخانه مرحوم ملک» است. انواع و اقسام مستندات نه از طرف من و دیگر دلسوزان فرهنگ بلکه خود کارگزاران شما در خانه ملک در فضای مجازی ایجاد و پخش شده است، در حالیکه شما فقط نام کافه کتاب را برای فرافکنی و کتمان حقیقت عنوان می کنید.
سؤال این جاست که آیا راه اندازی رستوران و دیزی سرا و چایخانه و کافی شاپ جزوی از کاربری گردشگری شما نیست؟ و آیا واقعا به قول شما کباب و دیزی سرو نمی شود؟
یک: چایخانه ملک
مطابق آنچه در صفحه اینستاگرام «خانه ملک» آمده است «در تاریخ ۱۲ آبان سال ۱۳۹۹ طی مراسمی چایخانه سنتی ملک افتتاح می شود و بر مبنای تصاویر میتوان دید که خود حضرتعالی هم در این مراسم حضور دارید! آیا چایخانه همان کافه کتاب است؟
دوم: رستوران عمارت ملک
«رستوران عمارت ملک» و یا بهتر بگویم رستوران و سفره خانه ملک برند دیگری است که بهمن ماه سال ۱۳۹۹ فعالیتش را در «خانه ملک» آغاز می کند. مطابق آنچه در صفحه مجازی این رستوران ذکر شده چاشت، انواع کباب ها، پلوها و چلوها، ته بندها، پاسفره ای ها و اشربه ها در این مکان طبخ و سرویس داده می شود. منو این رستوران و سفره خانه و تصاویر گوناگونی از غذاها و فضای رستوران که در محل خانه ملک برپاست هم در آدرس صفحه مجازی این رستوران در دسترس می باشد.
سوم: کافه ارسی
«کافه ارسی» نام برند دیگر فعال در خانه ملک است که از فروردین سال ۱۴۰۰ در خانه ملک راه اندازی و به کار گرفته می شود؛ کافه ای برای عرضه انواع مشروبات و مأکولات که البته فست فود هم هست و شما می توانید انواع غذاها مانند همبرگر و مرغ سوخاری و هات داگ و … در این مکان تناول بفرمایید. جالب اینکه این کافه با قرار دادن تعداد محدودی کتاب در قفسه و فضاسازی مختصری که انجام داده این گونه به نظر می آید که مثلاً کافه کتاب است، در حالیکه حتی در صفحه رسمی خود کافه هم عنوان اصلی «کافه ارسی» آمده و به هیچ وجه واژه «کافه کتاب» مورد استفاده نیست و این فضاسازی مختصر هم قاعدتا تلاشی مذبوحانه برای تعبیر از این فضا به کافه کتاب است!! در حالیکه تعریف کافه کتاب به هیچ وجه چنین چیزی نیست!؟
چهارم: دیزی سرا
«دیزی سرای ملک» نام برند دیگری است از زمستان سال ۱۳۹۹ در محل خانه ملک تأسیس شده و به عرضه سرویس چای، املت، نیمرو، دیزی و … در بخش سرپوشیده و فضای باز و حیاط پشتی خانه ملک اقدام می کند.
حالا با این تفاصیل و مستندات می شود اظهار داشت که ما درحال فضاسازی ناآگاهانه و غیرمنصفانه هستیم!؟ هنوز هم فقط می خواهید بگوید یک کافه کتاب، آن هم در جهت کاربری گردشگری تاسیس کرده اید؟
قسمت اسفناک این ماجرا آن است که به جز صفحات رسمی این کارگزاران که در خانه ملک مشغول کار و کاسبی هستند، تصاویر و فیلمهای گوناگونی از این بخش های خانه ملک در سرتاسر فضای مجازی موجود است و من تعجب می کنم که دیوار حاشا و انکار تا کجا می تواند بلند باشد؟
نکته دوم:
همه ما اهالی کتاب در جریان خرید زمین توسط مرحوم حاج حسین ملک در محدوده باغ ملی و مشکلات و دعواهایی که با وزارت امورخارجه برای گرفتن این زمین و تأسیس ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملک وجود داشت هستیم، اما نکته قابل توجه در مورد این زمین اینکه حتی پس از انقلاب هم که این زمین در تصرف وزارت امورخارجه است وقتی آقای دکتر ولایتی با امام (ره) مطرح می کنند که این زمین را به ما بدهید تا برای وزارت خارجه مورد استفاده قرار دهیم و به جایش زمین خوبی در محدوده قلهک به کتابخانه داده شود، حضرت امام (ره) به صراحت بیان می کنند که این زمین موقوفه حاج حسین ملک بوده و هیچ امکان تبدیلی وجود ندارد و این ملک که مدت ها در تصرف وزارت امورخارجه بود با دستور صریح حضرت امام (ره) در زمان تولیت آیت الله طبسی به موقوفات ملک بازگردانده می شود.
ساختمان جدید بنا می شود و کتاب ها و اشیاء موزه ای از خانه ملک به کتابخانه جدید منتقل می شود، اما نکته قابل توجه اینجاست که آیا با وجود بنای جدید و انتقال کتاب ها و اشیاء که البته با نظر ناظران استصوابی، یعنی دختران مرحوم ملک و تولیت آستان قدس این کار صورت می گیرد، مبحث وقف ملک پدری مرحوم حاج حسین ملک برای کتابخانه و موزه منتفی و مرتفع می شود؟ بطور قطع خیر! مطابق شرط اول از مفاد وقف نامه در صفحه ۶ «خانه ها مزبوره ابدیا ممحض برای کتابخانه است، چنان که هم اکنون هم هست و در هیچ عصری قابل تغییر و تبدیل باحسن و غیرهما و مورد هیچ گونه استفاده بغیر عنوان مزبور از قبیل اجاره و غیرها نخواهد بود که الوقوف علی حسب ما یقفها واقفها معد و مهیا برای کتابخانه و ورود مستفیدین و توقف موقت آنها در موقع استفاده است.»
طبق این شرط این خانه ها (قاجاری و پهلوی) الی یوم الابد، کتابخانه است و جالب اینکه واقف تاکید می کند "در هیچ عصری قابل تغییر و تبدیل باحسن و غیرهما نیست و اجازه هیچ تغییری بغیر عنوان مزبور یعنی کتابخانه ندارد" و باز تاکید می کند حق اجاره و غیر اجاره را هم ندارید و اینجا باید کتابخانه و جهت استفاده اهل کتاب باشد.
در ادامه همین بند مجدد واقف چنین می آورد: «… و کتابخانه مزبور چنانکه ذکر شد همین تهران و همان عمارت مزبوره است که در هیچ عصری و هیچ وقتی حق تغییر محل و نقل کتب و مصاحف و باقی مذکورات را بمحل دیگر ندارند …»
البته واقف پس از لعن و نفرین بر کسانی که این مطالب را شنیدند و اما تغییر دادند، اشاره می کند که خود واقف در صورت مصلحت و صرفه وقف می تواند این کتاب ها را به محل دیگر منتقل کند و این حق را فقط برای خود واقف مسلم دانسته است.
بطور قطع بر مبنای همین بند و صلاحدیدی که واقف داشته و صد البته دختران مرحوم واقف تایید کرده و تولیت وقف هم اذعان داشته این کتاب ها به مکان جدید برای حفاظت بهتر و سرویس دهی بهتر منتقل شده است، اما سؤال اینجاست آیا محل وقف هم جابه جا شده است!؟ آیا با جابه جایی محتوای وقف، مکان موقوفه هم جابجا می شود؟ بطور قطع خیر! مطابق نص صریح وقف نامه این خانه الی الابد وقف بر کتابخانه است و حق هیچ گونه استفاده تاکید می کنم، درصورتیکه در خود وقف نامه هم تاکید شده است حق هیچ گونه استفاده به غیر عنوان مزبور را ندارد.
نکته سوم:
کتابخانه ملک در فرافکنی عجیب تر مبحث گشایش و کاربری فرهنگی- اجتماعی این خانه را به شهروندان بر دوش حجت الاسلام والمسلمین رئیسی می اندازد و بیان می کند که در سال ۱۳۹۷ ایشان طی بازدیدی که از این خانه داشته خواهان این شده اند که این خانه باز شود و در اختیار شهروندان با کاربری های فرهنگی-اجتماعی قرار بگیرد؛ حجت الاسلام والمسلمین رییسی، تولیت پیشین آستان قدس رضوی در بازدیدی که خرداد ۱۳۹۷ از خانه تاریخی ملک داشتند، تاکید نمودند با عنایت به جابه جایی کتابخانه و موزه ملی ملک به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی و بی استفاده ماندن خانه تاریخی ملک، این بنای زیبا بازگشایی شود و با کاربری های فرهنگی- اجتماعی به شهروندان بخصوص رهگذران بازار و دوستداران فرهنگ و تاریخ خدمات برساند تا این نهاد فرهنگی- اجتماعی در بازار تهران بتواند تکیه گاهی برای مردم و بازاریان باشد. به همین سبب خانه تاریخی ملک در قالب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی در مرحله بازگشایی و خدمات رسانی قرار گرفت.»
دو سؤال درباره این بند مطرح است. سؤال اول: آیا دستور صریح تولیت، واگذاری بخش هایی از خانه مرحوم ملک برای رستوران، چاپخانه، دیزی سرا و کافی شاپ بوده است؟ و این که آیا واقعا تولیت وقت آستان قدس وقف نامه را مطالعه کرده و چنین دستوری را صادر کرده اند؟ و یا اینکه آیا مطابق آنچه مرسوم تولیت هاست در دستور خود احیانا دستور بر رعایت مفاد وقف نامه نیامده است؟
سؤال اینجاست چرا کتابخانه و موزه ملک برای شفافیت اذهان عمومی دستور تولیت وقت را منتشر نکرده اند؟ با عنایت به آنچه در وقف نامه (صفحه ۱۵) آمده تولیت بعد از رحلت واقف با نائب التولیه آستان قدس حضرت علی بن موسی الرضا (ع) است که در آن زمان حجت الاسلام والمسلمین رئیسی، رئیس جمهور فعلی ایران بوده اند.
سؤال دوم:
مطابق وقف نامه نظارت استصوابی در کلیه امور از درآمد و مخارج و طرز اداره امور کلا و جزا با دو نفر از اولاد واقف، یکی بانو عزت ملک خانم (خانم آقای سودآور) و دیگری دوشیزه فلورت خانم ملک(زهرا خانم) از همسر دیگر مرحوم حاج حسین ملک) بوده است که باز مطابق وقف نامه بعد از آنها با اولاد آنها با رعایت اصلح و ارشد بودن و تقدیم ذکور بر اناث و … واگذار شده است.
تاکید واقف نظارت استصوابی دو نفر از اولاد واقف و یا اولاد آن هاست، حالا چطور است که شما در عمل به وقف نامه تنها به یکی از اولاد، آقای حسینعلی سودآور بسند می کنید!
نکته چهارم:
در بخشی از جوابیه ملک آمده است که: «این گونه کاربری های در رابطه با حوزه گردشگری (همچون رستوران سنتی، چایخانه، شربت خانه و کافه کتاب) پدیده ای رایج در جهان امروز در زمینه احیا و نگهداری بناها و خانه های تاریخی به شمار می آید که از یک دهه گذشته به درستی در شهرهای متعدد ایران همچون یزد، اصفهان و شیراز با نظارت میراث فرهنگی، رواج یافته است. کاروانسرای شاه عباسی میبد و هتل عباسی اصفهان، هر دو با پیشینه ای بیشتر از پانصد سال، بهترین نمونه ها در ایران به شمار می آیند که در دو زمینه رستوران سنتی و اقامتگاهی توانسته اند در کنار احیا، باززنده سازی و حفاظت دو بنای مهم تاریخی، زمینه بهره مندی شهروندان و گردشگران را فراهم آورند.»
چطور حضرتشان تفاوتی بین یک ملک موقوفه با شرایط خاص و مندرج در وقف نامه را با کاروانسرای شاه عباسی میبد تشخیص نمی دهند؟ و صرفاً با استناد به رویه های غلطی که متاسفانه به سبب سودآوری و سودجویی به جان میراث فرهنگی ایران عزیز افتاده به خود اجازه می دهند که خانه مرحوم حاج حسین ملک را که مطابق لفظ صریح واقف، کتابخانه است تبدیل به رستوران و دیزی سرا و کافی شاپ کنند!؟»
جلیسه در بخش دیگر این نوشتار، خطاب به آیت الله مروی تولیت آستان قدس رضوی ـ نوشته است: حضرتتان از علمای دین و از واقفین و بطور قطع عاملین به احکام الهی بوده و هستید و در تمام مدت تصدی شما بر تولیت آستان قدس شخصا به جز خوبی چیز دیگری نشنیده ام، خیرخواهانه از حضرتتان خواهشمندم که ضمن مطالعه دقیق وقف نامه و مستنداتی که بنده و چه بسا ده ها نفر دیگر در مورد خانه مرحوم حاج حسین ملک در تهران و اتفاقات که پیرامون این موقوفه پرارزش که از مهم ترین بناهای تاریخی و میراثی و فرهنگی ایران عزیز است خدمت شما عرضه کرده اند، هرچه سریع تر نسبت به بازسازی و بازیابی مبحث این موقوفه به همکاران خدومتان در آستان قدس دستورات لازم را مبذول فرمایید. این سرمایه معنوی و اجتماعی آستان قدس است که متأسفانه درحال از بین رفتن است.
خانه حاج حسین آقا ملک یکی از مراکز وابسته به مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک زیر نظر مستقیم آستان قدس رضوی است. این خانه در بافت بازار تهران واقع شده که در سال ۱۳۷۶ در لیست آثار ملی کشور ثبت شده است. بنای اولیه خانه حاج حسین آقا ملک از پدرش" محمد کاظم" به او رسید و بنایی قاجاری است که بعدها بخش پهلوی به آن افزوده شد. این بخش پایه اولیه تشکیل بنای کتابخانه و موزه ملک است. تزئینات متنوع و خاص خانه ملک ارزش آنرا دو چندان کرده است. با این وجود این خانه از دو سال پیش برخلاف متن صریح موقوفه خانه، تغییر کاربری داده شده است.
در ایام گذشته با یادآوری باردیگر تغییر کاربری این خانه به دیزی سرا و کافه به جای کتابخانه، بر عمل به موقوفه حاج حسین آقا ملک برای نگهداری و حفاظت از این بنای پرارزش تاریخی و پیشگیری از تخریب فرهنگ وقف تاکید شد که مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به آن این گونه پاسخ داد: «اکنون برخلاف پاره ای از فضاسازی های ناآگاهانه و غیرمنصفانه، خانه تاریخی ملک، نه «دیزی سرا» نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است، بلکه این اثر تاریخی که سال ها فراموش شده بود و در معرض صدمه های جدی قرار داشت، با پیگیری های مردمی و نظر مساعد ناظر استصوابی موقوفات ملک و همراهی آستان قدس رضوی، امروزه پذیرای علاقه مندان به تاریخ و میراث این مرز و بوم است، بدین منظور بخشی مهم از خانه تاریخی ملک مانند حیاط قاجاری و حیاط معاصر، اتاق شخصی حاج حسین آقا ملک، آب انبار، تالارهای مینا و معرق، اتاق بالاخانه، حالا در قالب فضاهایی برای بازدیدِ مجانی به شهروندان بخصوص گردشگران خدمات می رساند.»
مؤسسه ملک همینطور با بیان این که ثبت ملی خانه تاریخی ملک با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفه انجام شده است، درباره تغییر کاربری آن اظهار داشته بود: «حجت الاسلام والمسلمین رییسی، تولیت پیشین آستان قدس رضوی در بازدیدی که خرداد ۱۳۹۷ از خانه تاریخی ملک داشتند تاکید نمودند با عنایت به جابه جایی کتابخانه و موزه ملی ملک به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی و بی استفاده ماندن خانه تاریخی ملک، این بنای زیبا بازگشایی شود و با کاربری های فرهنگی- اجتماعی به شهروندان بخصوص رهگذران بازار و دوستداران فرهنگ و تاریخ خدمات برساند تا این نهاد فرهنگی- اجتماعی در بازار تهران بتواند تکیه گاهی برای مردم و بازاریان باشد. به همین سبب خانه تاریخی ملک در قالب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی در مرحله بازگشایی و خدمات رسانی قرار گرفت.»
حاج حسین ملک، واقف و بنیانگذار کتابخانه و موزه ملی ملک است. کتابخانه ای که ملک از حدود سال ۱۲۷۸ خورشیدی فراهم آورد، ابتدا در مشهد بود و سپس به خانه پدری وی در بازار بین الحرمین تهران منتقل شد. در سال ۱۳۱۶ به شرحی که در بخش وقف نامه آمده، تقدیم آستان امام رضا (ع) شد. حسین ملک همینطور املاک و مستغلات زیادی را در تهران و خراسان وقف امور خیریه و عام المنفعه کرده و در جایگاه بزرگ ترین واقف تاریخ معاصر ایران نشسته است.
کتابخانه و موزه ملی ملک در بخش زندگی نامه حاج حسین ملک یادآور شده که «حاج حسین ملک در ۶ آبان ماه ۱۳۱۶ خورشیدی، خانه پدری خود در بازار بین الحرمین تهران را به همراه تمام اثاثیه و کتاب های موجود در آن وقف آستان امام رضا (علیه السلام) کرد تا شعبه ای از کتابخانه مقدسه رضویه باشد.»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب