بلندترین گنبد آجری جهان، محصور میله های آهنی و در آرزوی توریست
به گزارش لذت سفر ایرنا- ˮگنبد قابوسˮ بلندترین گنبد تمام آجری جهان که ۲ سال با هدف مرمت و از بین بردن علف های هرز روییده شده در قسمت مخروطی آن محصور داربست فلزی است و گویی با گذشت زمان ملتمسانه فریاد می زندˮ مرا از حصار میله ها آزاد کنیدˮ تا گردشگران بهره مند شوند.
به گزارش لذت سفر به نقل از خبرگزاری ایرنا، شاید هنگامی که شمس المعالی قابوس بن وشمگیر از پادشاهان آل زیار در ۱۰۲۵ سال پیش تصمیم به راه اندازی این بنای آجری کرد، هیچگاه تصور نمی کرد، صرف نظر از عمر طولانی بنا، روزگاری این دست ساخته معماران سرزمین اش عنوان بلندترین گنبد آجری جهان را از آن خود کند و برای پاسداشت بهتر از این بنا، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد جهانی (یونسکو) آن را در لیست آثار تاریخی خود ثبت نماید.
با این حال این اتفاق مهم یعنی ثبت جهانی گنبدقابوس ۱۰ تیرماه ۱۳۹۱ و در سی و ششمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که به میزبانی شهر"سن پترزبورگ" روسیه برگزار شد، این بنا بعنوان پانزدهمین بنای تاریخی کشور ایران در لیست آثار این سازمان جهانی جای گرفت تا جهانیان بیشتر با هویت این برج آجری و معماری اسلامی آن آشنا گردند و هر ساله علاوه بر هزاران توریست و مسافر داخلی، صدها توریست و محقق خارجی هم از این بنای تاریخی دیدن نمایند.
اهمیت ثبت جهانی این بنای تاریخی به حدی بود که رئیس جمهور وقت به همراه دیگر مسئولان کشوری شهریور همان سال با سفر به شهر گنبدکاووس در جشن ثبت جهانی این اثر تاریخی بازمانده از قرون سوم و چهارم هجری قمری که "عبدالمجید نورتقانی" مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس آن را پردیس آینه تمدن اسلامی و شاهکاری از عصر طلایی جهان اسلام و هم شاهدی بر نگاه مهندسی و دانش معماری اسلامی آن روزگار می داند، شرکت کردند.
البته این بنای تاریخی ۹۰ سال پیش از این یعنی در سال ۱۳۱۰ هجری خورشیدی به شماره ۸۶ در لیست آثار میراث فرهنگی کشور هم به ثبت رسیده بود که با ثبت جهانی این شاهکار معماری جهان اسلام بیشتر از پیش بر اهمیت این بنا و پاسداشت آن صحه گذاشت نکته ای که به اعتقاد کارشناسان مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور و استان گلستان و همینطور متولیان مدیریت شهری گنبدکاووس کمتر به این مقوله با ارزش توجه و همت دارند.
گنبدقابوس ۲ سال محصور میله های آهنی
با نگاهی به وضعیت فعلی گنبدقابوس و سیمای مظلوم آن که هر رهگذری بخصوص اهل فرهنگ و هنر به روشنی فریاد بلند این بنای تاریخی که ملتمسانه می گوید "ایهاالناس مرا از حصار میله ها آزاد کنید" را می شوند، قرار گرفتن پشت داربست فلزی که ۲ سال از نصب آن می گذرد، فقط برای برچیدن مقداری علف هرز روییده شده در قسمت مخروطی برج و انجام مطالعه برای آشنایی با نوع مصالح بکار رفته در ساخت بنا جهت انجام مرمت های احتمالی آن انصافا زیاد و به اصطلاح حبس با اعمال شاقه است.
علاوه بر این دیدن سیمای حریم تاریخی و به اصطلاح درجه یک گنبدقابوس از عملیات کُند محوطه سازی و پیاده مسیر سازی خیابان های همجوار آن گرفته تا عدم آزادسازی تعدادی ساختمان مسکونی و تجاری قدیمی باقی مانده در قسمت شرقی آن تا خیابان خیام شمالی که صاحبان این بناها را در برزخ خرید یا عدم خرید بنایشان از جانب مسئولان میراث فرهنگی و یا تخریب و برچیده شدن یا تغییر کاربری فرهنگی آن باقی گذاشته از دیگر مصادیق کم توجهی به بنای تاریخی گنبدقابوس است.
بسیاری از شهروندان گنبدکاووس که هر روز بخشی از اوقات فراغت یا استراحت خویش را در محوطه و بوستان اطراف گنبدقابوس سپری می کنند از ۹ سال پیش که این اثر تاریخی شهرشان ثبت جهانی شد و رئیس جمهور و خیلی از مقامات کشوری برای مراسم جشن ثبت جهانی این اثر رنج سفر را به تن خریدن و به گنبدکاووس آمدند، بسیار امیدوار شدند ( امیدوارشان کردند) که با ثبت این بنای تاریخی در لیست سازمان یونسکو هرساله بودجه ای چند صد هزار و شاید میلیون دلاری برای انجام اقدامات عمرانی و زیباسازی حریم گنبدقابوس توسط این سازمان بین المللی به شهرشان سرازیر خواهد شد و گروه گروه توریستهای خارجی برای دیدن این شاهکار معماری اسلامی به شهر ایران کوچک (گنبد) خواهند آمد.
عکس بنای گنبدقابوس در دهه ۲۰ هجری شمسیهمه این امیدها در ۹ سال قبل به قولی "زهی خیال باطل بود" چونکه به قول مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس، حمایت های یونسکو از آثار تاریخی که در لیست این سازمان ثبت می شود بیشتر جنبه معنوی دارد تا حمایت مالی مگر برای بناهای تاریخی و پروژه هایی با شرایط خاص و در کشورهای خاص که موردی انجام می شود و الان شامل این بنای تاریخی نشده است.
عبدالمجید نورتقانی در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت که از زمان ثبت بنای گنبدقابوس در لیست یونسکو تا کنون هیچ بودجه بین المللی از سوی این سازمان جهانی برای انجام اقدامات مرمتی خود بنا و یا اقدامات عمرانی محوطه و یا آزاسازی حریم درجه یک آن تخصیص نیافته است.
وی ۱۳ آبان سال جاری در جلسه هماهنگی تشکیل شورای سیاست گذاری میراث فرهنگی و گردشگری گنبدکاووس خاطرنشان کرد که اقدامات عمرانی انجام شده در محوطه تاریخی گنبدقابوس پس از ثبت این اثر تاریخی در لیست جهانی در سال ۹۱ ایجاد نرده های حفاظتی بلند و ساماندهی و تطبیق نقشه هندسی بخش شرقی عرصه برای حفاظت و مرمت از این اثر تاریخی را اجرا کرد ضمن این که از سال ۹۷ تا هم اکنون صرفاً انجام حدود ۱۰ هزار مترمربع کف سازی (محوطه سازی) را انجام داده است.
اقدامات انجام شده کافی نیست
نورتقانی با اشاره به اینکه شهروندان گنبدی همواره از ما سوال می کنند که ثبت جهانی گنبدقابوس چه فایده ای برای این بنا و شهر ما داشته است، اضافه کرد: متاسفانه انجام برخی اقدامات عمرانی جزیزه ای توسط میراث فرهنگی یا شهرداری در محوطه و حریم گنبدقابوس کافی نیست و باید با برنامه ریزی، هماهنگی و هم افزایی و تلاش بیشتر همه دستگاههای اجرایی و فرهنگی شهرستان، اقدامات درخور شان این بنای تاریخی در محوطه چهار هکتاری آن صورت گیرد.
وی، آزادسازی حریم یا تغییر کاربری فرهنگی ساختمان های باقی مانده در حریم گنبدقابوس، تکمیل محوطه سازی و پیاده مسیر کردن (سنگ فرش) خیابان های همجوار این بنای تاریخی را از نیازهای و اقدامات ضروری برای احیای بافت تاریخی گنبدقابوس و تحقق اهداف میراثی و گردشگری آن دانست.
اعتبار نیاز داریم
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: تا کنون برای محوطه سازی حریم گنبدقابوس افزون بر ۴۰ میلیاردریال هزینه شده و حداقل ۲ برابر اعتبار هزینه شده، برای تکمیل محوطه سازی نیاز است که مجموعه شهرداری و شورای اسلامی شهر گنبدکاووس با کمک میراث فرهنگی بایستی آن را تأمین و نسبت به تکمیل پروژه اقدام نماییم.
نورتقانی اضافه کرد: از زمان ثبت جهانی گنبدقابوس، این بنای تاریخی که به نظرم شاهنامه معماری اسلامی کشورمان است، ردیف بودجه ملی برای آن پیشبینی شد که هرسال به تناسب وضعیت مالی دولت و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در کنار اعتبارات استانی از محل تملک دارایی های سرمایه ای، مبالغی تخصیص می یابد که کافی نیست.
وی افزود: برای پیشبرد امورات عمرانی و آزادسازی حریم درجه یک گنبدقابوس بیشتر باید مدیران مدیریت شهری گنبدکاووس و مسئولان استان گلستان آستین همت را بالا بزنند و با تخصیص اعتبارات ویژه (چند صد میلیارد ریالی)، حریم این بنای تاریخی را از وضعیت فعلی خارج نمایند.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس همینطور در مورد وضعیت داربست فلزی نصب شده اطراف بنای گنبدقابوس و زمان جمع آوری آن اظهار داشت: نصب داربست با چند هدف اساسی همچون حفاظت اضطراری و جمع آوری علف های هرز قسمت مخروطی گنبد، انجام مطالعات فن شناسی، شناخت نوع مصالح بکار رفته در بنا جهت تهیه طرح مرمتی بنا و مستندنگاری آن بوسیله ی یک تیم فنی و علمی از دانشگاه شهید بهشتی تهران، مهرماه ۹۸ انجام شد.
نورتقانی بابیان این که تا کنون ۱۰ مرحله بوته کنی علف های هرز قسمت مخروطی بنا توسط نیروهای پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس با قیچی باغبانی انجام شده است، اضافه کرد: طرح های مطالعاتی پیشبینی شده این بنای تاریخی شامل فن شناسی، صدمه و مستندنگاری انجام و طرح جامع مرمت پوسته خارجی قسمت مخروطی بنا توسط تیم کارشناسی و مشاور نهایی شده و مقرر است در ایام آینده جلسه اعضای شورای تخصصی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار گردد.
وی، حفاظت و مرمت پیوسته بناهای ثبت جهانی شده را جزو پروتکلهای یونسکو دانست و افزود: درصورت تصویب طرح مرمت بنا توسط اعضای شورای تخصصی میراث فرهنگی، عملیات مرمت قسمت های صدمه دیده گنبدقابوس به شرط تأمین اعتبارات مورد نیاز شروع خواهد شد و تا آن زمان که دقیق مشخص نمی باشد، داربست نصب شده اطراف این بنا همچنان باقی خواهد ماند.
نورتقانی با یادآوری این که مرمت این بنای تاریخی به طور جدی از سال ۱۳۱۰ هجری شمسی شروع شد و گروههای متخصص از آن زمان تا کنون اقدامات ارزشمندی برای حفظ و مرمت این اثر تاریخی انجام دادند، بیان داشت: در ادامه برنامه های مدیریتی پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس، سال ۹۷ پیش مطالعه برنامه مستندنگاری مرمت برج قابوس در مدت یک سال توسط استادان دانشگاه شهید بهشتی انجام شد و اواخر سال قبل قرارداد دیگری با این دانشگاه بعنوان پیمانکار برای تهیه طرح جامع مرمت پوسته خارجی قسمت مخروطی بنا و ساخت نمونه آجر و ملات مورد استفاده در این بنا منعقد گردید.
بنای گنبدقاوس و محوطه آن در مرکز شهر گنبدکاووسمدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس همینطور به تشکیل چند روز پیش شورای سیاست گذاری میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان گنبدکاووس در جهت شکل گیری هسته تاریخی شهر و حفاظت و صیانت از عرصه و حریم گنبدقابوس و هم توسعه شهر در بخش میراث فرهنگی اشاره نمود و اظهار داشت: اعضای این شورا فرماندار ویژه، شهردار، رئیس شورای شهر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاون میراث فرهنگی وی، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان و مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس و شهر تاریخی جرجان هستند.
وی اضافه کرد: اعضای این شورا بخصوص شهرداری و شورای شهر مصمم هستند با همکاری میراث فرهنگی و در جهت حفظ میراث فرهنگی و توسعه گردشگری شهرستان، اقدامات عمرانی خوبی همچون تسریع در پروژه های حریم گنبدقابوس شامل پیاده مسیر کردن خیابان قابوس، مشارکت در تکمیل محوطه سازی قسمت شرقی بنا و ساماندهی هسته تاریخی شهر و آزادسازی حریم درجه یک این بنای تاریخی انجام دهند.
به گزارش لذت سفر به نقل از خبرگزاری ایرنا، گنبدقابوس، بلندترین برج و گنبد آجری جهان و مقبره "قابوس بن وشمگیر"، بنایی بازمانده از سده چهارم هجری است که بر فراز تپه ای خاکی با ارتفاع ۱۵ متر در مرکز شهر گنبدکاووس بنا شده است.
این شاهکار معماری اسلامی از کف تپه ای که روی آن واقع شده تا زیر قاعده مخروط، ۳۷ متر و ارتفاع گنبد مخروطی آن هم از کف قاعده تا رأس آن ۱۸ متر است که روی هم رفته ارتفاع آن به ۵۵ متر می رسد البته با احتساب ارتفاع تپه، ارتفاع نهایی گنبدقابوس از سطح زمین تا نوک آن ۷۰ متر است.
آجر و ملات گچ از مصالح اصلی ساخت گنبدقابوس است و هرساله تا قبل از انتشار کرونا هزاران مسافر و توریست داخلی و خارجی از آن بازدید می کردند.
بدنه خارجی مدور این بنا دارای ۱۰ ترک (مانند ستاره ۱۰ پر) است که به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند و در هر ترک آن عبارتی آجری و کتیبه ای شکل با خط کوفی نوشته شده و ورودی بنا دارای سردر هلالی و گلویی مقرنسی است که یکی از اولین مقرنس کاری ها در معماری اسلامی ایران به حساب می آید.
کتیبه های گنبد قابوس با خط کوفی بنایی (معقلی) در عین سادگی کامل خوانا و برجسته هستند که در ۲ ردیف در بدنه بنا در قاب های مستطیلی به صورت قرینه در بالا و پایین تکرار شده اند که متن آن به شرح ذیل است " بسم الله الرحمن الرحیم، هذا القصر العالی، الامیر شمس المعالی، الامیر ابن الامیر، قابوس بن وشمگیر، امر ببنائه فی حیاته، سنة سبع و تسعین و ثلثمائة قمریة و سنة خمس و سبعین و ثلثمائة شمسیة".
برگردان پارسی این کتیبه ها چنین است که "به نام خداوند بخشنده مهربان، این است کاخ باشکوه، امیر شمس معالی، امیر پسر امیر، کاووس فرزند وشمگیر، فرمان داد به ساخت آن در دوران زندگی اش، سال ۳۹۷ هجری قمری و سال سیصد و هفتاد و پنج خورشیدی".
امید است در سایه توجهات بیشتر به این اثر تاریخی و انجام اقدامات مرمتی، محوطه سازی و آزادسازی حریم آن توسط متولیان میراث فرهنگی و مدیران مدیریت شهری گنبدکاووس، مقدمه ای برای بهره مندی هرچه بیشتر مسافران و گردشگران از این شاهکار معماری اسلامی در دوران پسا کرونا باشد.
زیرا شمار بازدید کنندگان از این بنای تاریخی تا پیش از انتشار کرونا به طور متوسط سالانه حدود ۱۰۰ هزار توریست داخلی و خارجی بود که فرصت و کمک خوبی برای توسعه صنعت گردشگری گنبدکاووس و استان گلستان است.
گنبدکاووس با ۳۷۵ هزار نفر جمعیت دومین شهرستان بزرگ استان گلستان است.
منبع: enjoytrip.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب