حكایت دمیدن روح به جسم خانه سرهنگ بخردی
به گزارش لذت سفر اصفهان خانه تاریخی «سرهنگ بخردی» این روزها به همت یک سرمایه گذار در حال مرمت است؛ بانویی که اعتقاد دارد سرمایه گذاران باید با عشق به حیطه میراث فرهنگی ورود پیدا کنند و پیشنهاد می دهد اداره کل میراث فرهنگی فضا را برای ورود آنها بازتر کند تا سایه شوم تخریب از سر گنجینه های پرارزش اصفهان دور شود.
اصفهان در طول تاریخ، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده و از هر دوره، یادگارهای با ارزشی در سینه دارد. خانه های تاریخی این شهر هم ازجمله زیباترین خانه های تاریخی کشور و چه بسا جهانند، اما متأسفانه هر روز شاهد خراب شدن بخشی از این خانه ها به دلایلی مختلف هستیم. بسته ماندن در این خانه ها روند تبدیل آنها به یک بنای فرسوده را سرعت می بخشد و بهانه ای می شود برای آنکه آنرا بکوبند و از نو طرح تازه ای درافکنند.
در سالهای گذشته به علت رشد و رونق صنعت توریسم، بعضی از این خانه ها احیا شدند و در چارچوب رستوران، اقامتگاه و... به حیات شان ادامه می دهند، اما هنوز هم تعداد زیادی از آنها در حال احتضار و چشم به راه مرمت اند و ورود سرمایه گذاران به مقوله احیا و مرمت است که امیدها را برای حفظ این دانه های با ارزش افزون می کند.
در اصفهان، سه خانه تاریخی به نام «بخردی» وجود دارد و یکی از آنها در خیابان چهارباغ پایین، انتهای کوچه بحرینی ها قرار گرفته؛ به این علت که آخرین مالک خانه فردی به نام سرهنگ بخردی بوده، این خانه به همین نام شهرت یافته و در تاریخ پنجم دیماه سال ۱۳۷۵ هم در لیست میراث ملی به ثبت رسیده است.
آنچه در ادامه می خوانید گفت وگویی است که شهرزاد عنایتی، دانش آموخته رشته تاریخ با مژگان محمدی، فعال فرهنگی_اقتصادی که زمینه مرمت و احیای خانه سرهنگ بخردی را فراهم کرده، انجام داده و برای نشر در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار داده است.
چرا خانه بخردی را انتخاب کردید و چه مراحلی را برای سرمایه گذاری روی این خانه تاریخی طی کردید؟
رشته تحصیلی من مرمت است. سال ۱۳۹۰ برخی از دوستانم روی مرمت خانه بخردی کار می کردند و آنرا دیده بودم. سال ۱۳۹۷ تصمیم گرفتم خانه ای را اجاره و مرمت کنم، بنابراین به اداره کل میراث فرهنگی رجوع کردم و خبر دادند خانه ای که مدنظر دارم اجاره داده شده است. آنها خانه سرهنگ بخردی را پیشنهاد دادند که خیلی خوشحال شدم و پس از رفت وآمدهای بسیار توانستم باردیگر این خانه را ببینم. مرحله بعدی کارم رفتن به صندوق احیا در تهران بود. صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی فرهنگی در سرتاسر ایران خانه های تاریخی شاخص را پس از تعیین کاربری آن در کمیته های در ارتباط با مزایده می گذارد و عموم مردم می توانند در این مزایده شرکت نمایند. من هم سه پاکت برای مزایده تهیه کردم؛ اولی حاوی رزومه بود، دومی برآورد مالی که باید دو برابر هزینه مرمت وثیقه عرضه می کردم و سومین پاکت هم شامل هزینه اجاره می شد.
همکاران صندوق احیا بخصوص آقای هادی میرزایی همکاری خوبی با بنده داشتند. پس از برنده شدن در مزایده طرح مرمت و احیا را تهیه کردم که نزدیک به ۹ ماه طول کشید. طرح در کمیسیون بررسی و پس از ۸ ماه تصویب گردید تا مجوز کار را صادر کردند و من ۲۷ اسفندماه سال ۱۳۹۷ خانه را تحویل گرفتم.
مرمت از چه تاریخی شروع شده و چقدر طول می کشد؟
از اواخر آبان ماه سال ۱۳۹۸ شروع شده و از آنجائیکه حجم تزئینات خانه بسیار بالاست، فکر می کنم برای مرمت نقاشی و چوب ها دو سال زمان نیاز داریم.
از شاخصه های خانه سرهنگ بخردی بگویید.
خانه سرهنگ بخردی، یکی از نفیس ترین خانه های تاریخی و ازنظر کیفیت و تنوع تزیینات، جزئی از نفایس ملی است؛ تا حدی که کارشناسان لقب موزه آثار تزئینی را به آن داده اند. جالب است بدانید که در این خانه حتی از کاغذ دیواری هم استفاده شده است. بنیان خانه از دوره صفوی است، اما بخش های اعظم آن در دوره قاجار شکل گرفته، تا دوران پهلوی هم دخل و تصرف هایی در آن انجام شده است.
معمولاً در خانه های چهار ایوانی چهار تالار وجود دارد، اما خصوصیت منحصربه فرد خانه سرهنگ بخردی این است که پنج تالار دارد. این خانه جزء خانه های اقماری بوده و خانه های اقماری چندین حیاط دارند و به یک بیرونی و اندرونی محدود نمی شوند.
در پنج تالار خانه، تزئینات بسیار شاخصی هست و حتی اتاق های کوچک آن هم خالی از تزئین نیست چون به یکی از اشراف اصفهان اختصاص داشته. مالک اصلی خانه ارباب احمد حاج رسولی ها بوده که در دوران صفویه جزو حاکمان اصفهان بوده، اما در دوران پهلوی به بخردی تغییر فامیل داده اند.
زیرزمین شمالی این خانه هم دارای یک خصوصیت خاص است. معمولاً کاربندی ها را با آجر پر می کردند و می بستند اما کاربندی این خانه باز است چونکه معمار می خواسته توانمندی خویش را به رخ بکشد و خوشبختانه بعدازاین همه سال خانه بدون اینکه ترک بخورد روی پای خود ایستاده است.
در بخشی از صحبت های خود به استفاده از کاغذ دیواری در این خانه اشاره کردید. این کاغذ دیواری در ارتباط با چه دوره است؟
دوره قاجار و ماجرا وقتی جالب می شود که بدانیم در دوره قاجار صنعت چاپ وجود نداشته، اما در کاغذدیواری های این خانه از صنعت چاپ استفاده شده! این نشانگر آن است که صاحب این ملک با کشورهای خارجی در ارتباط بوده است.
علت شباهت تزئینات شاه نشین این خانه با خانه های شهر شیراز چیست؟
شاه نشین این خانه در دوره زندیه کار شده و دارای دو ارسیِ سه دری و هفت دری با کتیبه های فاخر است درحالی که بیشتر شاه نشین ها یک ارسی دارند. گوشواره ارسی های خانه بخردی گره شش در شش کار شده و این گره ریز بسیار نادر است.
داخل حیاط خانه هم نوشته هایی به چشم می خورد. دراین باره توضیح می دهید؟
در دوره قاجار بنا بر اعتقاداتی که وجود داشته شعرهای محتشم کاشانی و کلمه یا اباعبدالله را با استفاده از تکنیک های گچ بری دورتادور حیاط می نوشتند.
در این خانه حفاری هم انجام دادید؟ اگر بله، چرا و چه چیزهایی پیدا کردید؟
خانه های تاریخی معمولاً با خشت ساخته شده و بزرگ ترین دشمن خشت، نم و رطوبت است. برای حذف نم و رطوبت به حفاری نیاز داشتم تا کانال های دفع رطوبت ایجاد نماییم. حین حفر کانال سفال هایی پیدا کردیم و بنابراین از عقیل عقیلی، دعوت کردیم که باستان شناسانه کار را پیش ببرد. پشت این ظروف سفالی به زبان چینی حروفی نوشته شده بود.
در گزارش های گوناگونی قدمت این خانه قاجاری ذکرشده، اما شما قدمت آنرا صفوی می دانید. آیا مستنداتی دارید؟
بله. به این علت که نشانه هایی از معماری دوره صفوی کاملاً در این بنا مشهود است و نوع خشت و تاق زنی آن هم با دوره قاجار متفاوت است. ما پس از انجام حفاری، گزارش های مستندی را به میراث فرهنگی عرضه کرده ایم تا در صورت پذیرش در پرونده ثبتی این اثر و همینطور تابلوی آن قدمت خانه به درستی درج شود.
آیا نوادگان سرهنگ بخردی، از مرمت این بنا رضایت داشته اند؟
خانه سرهنگ بخردی چشم اصفهان است به صورتی که استاد رضایت، جایی گفته بودند «این بنا از پل خواجو هم اهمیت بیشتری دارد». به همین خاطر برای انتخاب گروه مرمت حساسیت زیادی به خرج دادیم ضمن اینکه اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و صندوق احیا هم بر انتخاب افراد نظارت داشتند. سرهنگ بخردی سال ۱۳۹۰ بر اثر تصادف فوت کردند و دخترشان همین حوالی سکونت دارند. ابتدا دید مثبتی نداشتند، ولی به مرور اعتمادشان جلب شد و حتی تصاویری از گذشته‌ی خانه برایم ارسال کردند.
چه پیشنهادی برای سرمایه گذاران دارید؟
از یک سو کار کردن در حوزه میراث فرهنگی باید با عشق همراه باشد و از طرفی اداره کل میراث فرهنگی هم باید فضا را برای ورود سرمایه گذاران بازتر کند و تبلیغات بیشتری انجام بدهد تا درِ خانه های بسته به روی مردم باز شود. البته سرمایه گذاران هم به سودآوری توجه دارند و هم اکنون کرونا مانع ورود گردشگران و چرخیدن چرخ های این صنعت شده، اما همیشه این طور نخواهد ماند.
و حرف پایانی؟
از شهرداری اصفهان انتظار دارم به علت نفیس بودن این خانه، یکی از کوچه های منتهی به آنرا به نام سرهنگ بخردی نام گذاری کند تا بیشتر دیده شود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب